• Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Үндсэн хуулийн өөрчлөлт 1992 оны дараах шиг уур амьсгал бүрдүүлэв үү

УИХ-аас Үндсэн хуульд өөрчлөлт хийж, УИХ-ын сонгуулийн холимог тогтолцоог сонгож, гишүүдийн тоог нэмлээ. Энэ өөрчлөлт ковид, дайнаас улбаалсан дэлхийн хямралын цаг үетэй давхацсан. Ингэснээр олон нийтийн зүгээс бодит үнэлэлт хийх боломж хомс байх шиг байна. Учир нь, нийгмийн нэлээд хэсэг нь эдийн засгийн чадамжид гол анхаарлаа хандуулж байгаа нь анзаарагдаж байна.

Гэтэл хэдхэн хоногийн өмнө хэлэлцэж баталсан энэ өөрчлөлт “цаг үеийн шаардлага” гэдгийг судлаачид одоогоос арваад жилийн өмнө “тогтоосон”  байгаа юм. УИХ, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн хамтарсан судалгааны баг 2013 оны наймдугаар сараас эхлээд бараг гурван жил ажиллажээ. Мэдээж хэрэг, 1992 оны Үндсэн хууль ерөнхийдөө анх дэвшүүлсэн зорилтдоо хүрсэн. Ардчилсан нийгэмд шилжих, хүний эрхийг хамгаалах, зах зээлийн эдийн засгийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн эрх зүйн үндсийг бий болгох явдал байсан. Түүндээ хүрсэн. Хамгийн чухал нь тухайн үеийн Оросын хүчтэй нөлөөлөлд хэдэн арван жил байсны дараах Монгол Улс жинхэнэ утгаараа бие даасан улс төрийн тогтолцоог төлөвшүүлж чадсан. Ийм дүгнэлтийг судлаачид хийсэн.

Үүний зэрэгцээ тэд төр засгийн хууль ёсны хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдал, улс төрийн зөрчлийг зохицуулах, төр засгаас дур зоргоороо авирлах боломжийг хязгаарлах, төр засгийг эрх мэдэлжүүлэх гэсэн хэд хэдэн “гадаад” шалгуураар Үндсэн хуулийн хэрэгжилтийн байдалд үнэлгээ өгсөн байдаг. Тэндээс “Үндсэн хууль эхний хоёр шалгуурын хувьд үүргээ сайн гүйцэтгэж, харин гурав ба дөрөв дэх шалгуурын хувьд засч залруулах шаардлага байгаа хэмээн дүгнэв” гэжээ.

Хамгийн чухал нь “Аливаа үндсэн хууль түүнийг анх боловсруулагчдын бүрэн тооцоолж чадаагүй сорилтой тулгардаг. Монгол Улсын хувьд хоёр сорилтой тулгарсан.

Нэгдүгээрт, УИХ-ын гишүүн Засгийн газрын гишүүний албыг давхар хаших эсэх тухай асуудлыг Үндсэн хуулийн Цэц 1996 онд хэлэлцэж, гүйцэтгэх ба хууль тогтоох эрх мэдлийг тусгаарлахаар шийдвэрлэсэн. Түүнээс хойш энэ асуудал улстөрчдийн анхаарлын төвд байсаар байна. Анх Үндсэн хуулийн төслийг хэлэлцэх явцад энэ асуудал товч хөндөгдсөн. Гэвч практикт ийм маргаан дагуулсан. 

Хоёрдугаарт, эрдэс баялгийн нөөцийг илрүүлсэн нь Монгол Улсын эдийн засгийн бүтцийг үндсээр нь өөрчилсөн. Урьдчилж төсөөлөөгүй олон тулгамдсан асуудлыг бий болгосон. Одоо түүнийг зөв зүйтэй шийдвэрлэх нь засаглалын тогтолцоонд том сорил болж байна. Монгол Улс энэ сорилыг амжилттай даван туулж чадах эсэх нь ойрын ирээдүйн тулгамдсан асуудал болно” гэсэн байдаг.

Үнэхээр ч Үндсэн хуульд сая оруулсан өөрчлөлттэй холбоотой Хууль зүйн үндэсний хүрээлэнгээс хийсэн тандалт судалгаагаар зайлшгүй шаардлагатай нь гарч ирсэн.

1990 оноос хойш сонгуулийн мажоритар тогтолцоог ашиглаж байгаа боловч, мажоритар тогтолцооны сул тал болох сонгогчдын санал гээгдэх, улс төрийн жижиг нам парламентад суудал авч чадахгүй байх, улмаар улс төрийн цөөнхийн оролцоог хангаж чадахгүйд хүрэх гэх мэт тогтолцооны гажуудал гарсаар байна. Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд сонгуулийн холимог тогтолцоог нэвтрүүлэх эрх зүйн орчин бүрдүүлэх нь зөв. Ингэж үзсэн.

УИХ-ын гишүүдийн тооны тухайд 1992 онд УИХ-ын нэг гишүүн 29,145 иргэнийг төлөөлж байсан. 2020 онд УИХ-ын нэг гишүүн 46,178 иргэнийг төлөөлөх болсон бөгөөд тэдний төлөөлөх чадвар сулрах магадлал үүсээд байна гэсэн.

“Албан ёсоор” бол ийм үндэслэлүүд бий. Албан бусаар буюу практикаар нотлогдсон шаардлагыг нийтээрээ мэднэ. Тогтолцооны тухайд можаритараар яваад байх юм бол маш товчхон хэлэхэд, нутгийн хүн л гишүүн болдог нь үргэлжилсэн хэвээр үлдэнэ. Улмаар тэднийг нэгтгэж чадсан нам л эрх барьсаар байх боломжтой. Тооны хувьд гадна, дотнын хууль лоббиддог нөхдүүд 76 гишүүнийг аргалаад сурчихсан. Тогтолцоо өөрчлөгдөж, тоо нэмэгдсэнээр нийгмийн бүх төлөөлөл УИХ-д орж ирнэ. Аргалж, ашиг сонирхолдоо нийцсэн хууль батлуулах боломж хаагдана. Түүнчлэн дагалдаж өөрчлөгдөх хуулиудаар “УИХ-ын гишүүн гэж хэн бэ”, “УИХ-д хэн нэр дэвших вэ” гэх зэргээр суурь өөрчлөлтүүд орно.

Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг батлах үеэр УИХ-ын дарга Г.Занданшатар “Өнөөдөр Монголын нийгэмд томоохон шилжилт хийгдэж байна. Төр иргэний итгэлцлийг холдуулж, парламентын нэр хүндэд зориуд зохион байгуулалттайгаар халдаж, парламентын ардчиллыг мохоож буй гадаад, дотоодын шунахай бүлэглэлүүдэд тэдний буруу булхайг илчилж байгаа явдал таалагдахгүй байгаа. Монголын төр тэрхүү шударга бусын хариуг өнөөдөр Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулсныхаа нэгэн адил шийдвэртэй үзүүлж, тод томруун харуулах ёстой” гэсэн. Бас Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “30 жилийн турш улс төрийн намууд сонгууль дөхөөд ирэхээр өөртөө зориулсан сонгуулийн дүрмийг зохиож, Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулж явлаа. Үүнээс болж урт хугацааны хөгжлийн бодлого алдагдсан гэж хэлж болно. Нэг УИХ-ын гишүүн үлэмж хэмжээний эрх мэдэлтэй байдаг. Бие биедээ хариуцлага тооцох боломжгүй, гишүүд томилолтоор явахад чуулган гацах хэмжээний том эрх мэдлийн төвлөрөлтэй байлаа. Өнөөдөр би гишүүддээ зоригтой шийдвэр гаргасанд талархаж байна. Энэ эрх мэдлийн төвлөрлийг задлах шийдвэр гарч байна. Энэ Үндсэн хуулийн өөрчлөлт батлагдсанаар цаашдаа УИХ-ын гишүүн байх тийм ч сонирхолтой зүйл биш болно. Бизнесийн зарчмаар энд орж ирэх ямар ч ашиггүй болно. Яг түмнээ төлөөлөх суурь зарчим хэрэгжинэ” гэсэн. Тиймээс энэ удаагийн Үндсэн хуулийн өөрчлөлт илүү реформын шинжтэй болж байгаа юм. Яахав, улс төрийн зарим нам, хүчин, бүлэглэлийн зүгээс хуулийн хэлэлцүүлгийн үеэр гишүүдийн тоог барьж авч сөрөг сурталчилгаа хийсэн. Гэхдээ Үндсэн хуулийн өөрчлөлт нийгэмд томоохон хүлээлт үүсгэх шиг боллоо. Том, жижиг намуудын дотоодод хөдөлгөөн нэлээд орох шинжтэй байна. Ер нь эхэлчихсэн байна. Цаашлаад Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөд нийцүүлсэн арга хэмжээг нийгмийн бүх түвшинд авч эхлэх бололтой. Зарим судлаач “1992 оны дараах уур амьсгал бүрдэж эхэлж байна” гэж дүгнэжээ.

 

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2023 ОНЫ ЗУРГАДУГААР САРЫН 5. ДАВАА ГАРАГ. № 110 (7095)

    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ


МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Тогтворгүй байдал тогтолцооны өөрчлөлтийг “нэхээд” байна уу?!
Г.Занданшатарын Засгийн газрын “нас” хэн хэн сайд болохоос хамаарна
А.Мөнхбат: Энтрепренерүүдээ өндөглөгч тахиа мэт хайрлаж, хамгаалсан улс л хөгждөг
Гашуунсухайтын төмөр замын оффтейк гэрээгээр “гагнагдсан” гурвалыг илчлэх цаг иржээ



Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





  • Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Үндсэн хуулийн өөрчлөлт 1992 оны дараах шиг уур амьсгал бүрдүүлэв үү

УИХ-аас Үндсэн хуульд өөрчлөлт хийж, УИХ-ын сонгуулийн холимог тогтолцоог сонгож, гишүүдийн тоог нэмлээ. Энэ өөрчлөлт ковид, дайнаас улбаалсан дэлхийн хямралын цаг үетэй давхацсан. Ингэснээр олон нийтийн зүгээс бодит үнэлэлт хийх боломж хомс байх шиг байна. Учир нь, нийгмийн нэлээд хэсэг нь эдийн засгийн чадамжид гол анхаарлаа хандуулж байгаа нь анзаарагдаж байна.

Гэтэл хэдхэн хоногийн өмнө хэлэлцэж баталсан энэ өөрчлөлт “цаг үеийн шаардлага” гэдгийг судлаачид одоогоос арваад жилийн өмнө “тогтоосон”  байгаа юм. УИХ, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн хамтарсан судалгааны баг 2013 оны наймдугаар сараас эхлээд бараг гурван жил ажиллажээ. Мэдээж хэрэг, 1992 оны Үндсэн хууль ерөнхийдөө анх дэвшүүлсэн зорилтдоо хүрсэн. Ардчилсан нийгэмд шилжих, хүний эрхийг хамгаалах, зах зээлийн эдийн засгийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн эрх зүйн үндсийг бий болгох явдал байсан. Түүндээ хүрсэн. Хамгийн чухал нь тухайн үеийн Оросын хүчтэй нөлөөлөлд хэдэн арван жил байсны дараах Монгол Улс жинхэнэ утгаараа бие даасан улс төрийн тогтолцоог төлөвшүүлж чадсан. Ийм дүгнэлтийг судлаачид хийсэн.

Үүний зэрэгцээ тэд төр засгийн хууль ёсны хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдал, улс төрийн зөрчлийг зохицуулах, төр засгаас дур зоргоороо авирлах боломжийг хязгаарлах, төр засгийг эрх мэдэлжүүлэх гэсэн хэд хэдэн “гадаад” шалгуураар Үндсэн хуулийн хэрэгжилтийн байдалд үнэлгээ өгсөн байдаг. Тэндээс “Үндсэн хууль эхний хоёр шалгуурын хувьд үүргээ сайн гүйцэтгэж, харин гурав ба дөрөв дэх шалгуурын хувьд засч залруулах шаардлага байгаа хэмээн дүгнэв” гэжээ.

Хамгийн чухал нь “Аливаа үндсэн хууль түүнийг анх боловсруулагчдын бүрэн тооцоолж чадаагүй сорилтой тулгардаг. Монгол Улсын хувьд хоёр сорилтой тулгарсан.

Нэгдүгээрт, УИХ-ын гишүүн Засгийн газрын гишүүний албыг давхар хаших эсэх тухай асуудлыг Үндсэн хуулийн Цэц 1996 онд хэлэлцэж, гүйцэтгэх ба хууль тогтоох эрх мэдлийг тусгаарлахаар шийдвэрлэсэн. Түүнээс хойш энэ асуудал улстөрчдийн анхаарлын төвд байсаар байна. Анх Үндсэн хуулийн төслийг хэлэлцэх явцад энэ асуудал товч хөндөгдсөн. Гэвч практикт ийм маргаан дагуулсан. 

Хоёрдугаарт, эрдэс баялгийн нөөцийг илрүүлсэн нь Монгол Улсын эдийн засгийн бүтцийг үндсээр нь өөрчилсөн. Урьдчилж төсөөлөөгүй олон тулгамдсан асуудлыг бий болгосон. Одоо түүнийг зөв зүйтэй шийдвэрлэх нь засаглалын тогтолцоонд том сорил болж байна. Монгол Улс энэ сорилыг амжилттай даван туулж чадах эсэх нь ойрын ирээдүйн тулгамдсан асуудал болно” гэсэн байдаг.

Үнэхээр ч Үндсэн хуульд сая оруулсан өөрчлөлттэй холбоотой Хууль зүйн үндэсний хүрээлэнгээс хийсэн тандалт судалгаагаар зайлшгүй шаардлагатай нь гарч ирсэн.

1990 оноос хойш сонгуулийн мажоритар тогтолцоог ашиглаж байгаа боловч, мажоритар тогтолцооны сул тал болох сонгогчдын санал гээгдэх, улс төрийн жижиг нам парламентад суудал авч чадахгүй байх, улмаар улс төрийн цөөнхийн оролцоог хангаж чадахгүйд хүрэх гэх мэт тогтолцооны гажуудал гарсаар байна. Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд сонгуулийн холимог тогтолцоог нэвтрүүлэх эрх зүйн орчин бүрдүүлэх нь зөв. Ингэж үзсэн.

УИХ-ын гишүүдийн тооны тухайд 1992 онд УИХ-ын нэг гишүүн 29,145 иргэнийг төлөөлж байсан. 2020 онд УИХ-ын нэг гишүүн 46,178 иргэнийг төлөөлөх болсон бөгөөд тэдний төлөөлөх чадвар сулрах магадлал үүсээд байна гэсэн.

“Албан ёсоор” бол ийм үндэслэлүүд бий. Албан бусаар буюу практикаар нотлогдсон шаардлагыг нийтээрээ мэднэ. Тогтолцооны тухайд можаритараар яваад байх юм бол маш товчхон хэлэхэд, нутгийн хүн л гишүүн болдог нь үргэлжилсэн хэвээр үлдэнэ. Улмаар тэднийг нэгтгэж чадсан нам л эрх барьсаар байх боломжтой. Тооны хувьд гадна, дотнын хууль лоббиддог нөхдүүд 76 гишүүнийг аргалаад сурчихсан. Тогтолцоо өөрчлөгдөж, тоо нэмэгдсэнээр нийгмийн бүх төлөөлөл УИХ-д орж ирнэ. Аргалж, ашиг сонирхолдоо нийцсэн хууль батлуулах боломж хаагдана. Түүнчлэн дагалдаж өөрчлөгдөх хуулиудаар “УИХ-ын гишүүн гэж хэн бэ”, “УИХ-д хэн нэр дэвших вэ” гэх зэргээр суурь өөрчлөлтүүд орно.

Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг батлах үеэр УИХ-ын дарга Г.Занданшатар “Өнөөдөр Монголын нийгэмд томоохон шилжилт хийгдэж байна. Төр иргэний итгэлцлийг холдуулж, парламентын нэр хүндэд зориуд зохион байгуулалттайгаар халдаж, парламентын ардчиллыг мохоож буй гадаад, дотоодын шунахай бүлэглэлүүдэд тэдний буруу булхайг илчилж байгаа явдал таалагдахгүй байгаа. Монголын төр тэрхүү шударга бусын хариуг өнөөдөр Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулсныхаа нэгэн адил шийдвэртэй үзүүлж, тод томруун харуулах ёстой” гэсэн. Бас Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “30 жилийн турш улс төрийн намууд сонгууль дөхөөд ирэхээр өөртөө зориулсан сонгуулийн дүрмийг зохиож, Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулж явлаа. Үүнээс болж урт хугацааны хөгжлийн бодлого алдагдсан гэж хэлж болно. Нэг УИХ-ын гишүүн үлэмж хэмжээний эрх мэдэлтэй байдаг. Бие биедээ хариуцлага тооцох боломжгүй, гишүүд томилолтоор явахад чуулган гацах хэмжээний том эрх мэдлийн төвлөрөлтэй байлаа. Өнөөдөр би гишүүддээ зоригтой шийдвэр гаргасанд талархаж байна. Энэ эрх мэдлийн төвлөрлийг задлах шийдвэр гарч байна. Энэ Үндсэн хуулийн өөрчлөлт батлагдсанаар цаашдаа УИХ-ын гишүүн байх тийм ч сонирхолтой зүйл биш болно. Бизнесийн зарчмаар энд орж ирэх ямар ч ашиггүй болно. Яг түмнээ төлөөлөх суурь зарчим хэрэгжинэ” гэсэн. Тиймээс энэ удаагийн Үндсэн хуулийн өөрчлөлт илүү реформын шинжтэй болж байгаа юм. Яахав, улс төрийн зарим нам, хүчин, бүлэглэлийн зүгээс хуулийн хэлэлцүүлгийн үеэр гишүүдийн тоог барьж авч сөрөг сурталчилгаа хийсэн. Гэхдээ Үндсэн хуулийн өөрчлөлт нийгэмд томоохон хүлээлт үүсгэх шиг боллоо. Том, жижиг намуудын дотоодод хөдөлгөөн нэлээд орох шинжтэй байна. Ер нь эхэлчихсэн байна. Цаашлаад Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөд нийцүүлсэн арга хэмжээг нийгмийн бүх түвшинд авч эхлэх бололтой. Зарим судлаач “1992 оны дараах уур амьсгал бүрдэж эхэлж байна” гэж дүгнэжээ.

 

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2023 ОНЫ ЗУРГАДУГААР САРЫН 5. ДАВАА ГАРАГ. № 110 (7095)



МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ


Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих

Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Үзэл бодол Спорт Нийгэм Дэлхий Энтертайнмэнт Зурхай
  • Нийтлэл
  • •
  • Ярилцлага
  • •
  • Сурвалжлага
  • •
  • Азийн АШТ
  • •
  • Фото мэдээ
  • •
  • Оддын амьдрал
БҮХ СЭДЭВ
  • •Нийслэл
  • •Сагсанбөмбөг
  • •Чуулган
  • •Нийтлэл
  • •Засгийн газар
  • •Байнгын хороо
  • •Ипотекийн зээл
  • •Ерөнхийлөгч
  • •Фото мэдээ
  • •ММ-ын тодруулга
  • •E-Sport
  • •Яам, Агентлаг
  • •Ярилцлага
  • •Намууд
  • •Уул уурхай
ХУРААХ
Буянт-Ухаагийн дэнж дээрх...
Өчигдөр согтуугаар тээврийн...

Үндсэн хуулийн өөрчлөлт 1992 оны дараах шиг уур амьсгал бүрдүүлэв үү

БАТСАЙХАН 2023-06-05
    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ
Үндсэн хуулийн өөрчлөлт 1992 оны дараах шиг уур амьсгал бүрдүүлэв үү

УИХ-аас Үндсэн хуульд өөрчлөлт хийж, УИХ-ын сонгуулийн холимог тогтолцоог сонгож, гишүүдийн тоог нэмлээ. Энэ өөрчлөлт ковид, дайнаас улбаалсан дэлхийн хямралын цаг үетэй давхацсан. Ингэснээр олон нийтийн зүгээс бодит үнэлэлт хийх боломж хомс байх шиг байна. Учир нь, нийгмийн нэлээд хэсэг нь эдийн засгийн чадамжид гол анхаарлаа хандуулж байгаа нь анзаарагдаж байна.

Гэтэл хэдхэн хоногийн өмнө хэлэлцэж баталсан энэ өөрчлөлт “цаг үеийн шаардлага” гэдгийг судлаачид одоогоос арваад жилийн өмнө “тогтоосон”  байгаа юм. УИХ, НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн хамтарсан судалгааны баг 2013 оны наймдугаар сараас эхлээд бараг гурван жил ажиллажээ. Мэдээж хэрэг, 1992 оны Үндсэн хууль ерөнхийдөө анх дэвшүүлсэн зорилтдоо хүрсэн. Ардчилсан нийгэмд шилжих, хүний эрхийг хамгаалах, зах зээлийн эдийн засгийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн эрх зүйн үндсийг бий болгох явдал байсан. Түүндээ хүрсэн. Хамгийн чухал нь тухайн үеийн Оросын хүчтэй нөлөөлөлд хэдэн арван жил байсны дараах Монгол Улс жинхэнэ утгаараа бие даасан улс төрийн тогтолцоог төлөвшүүлж чадсан. Ийм дүгнэлтийг судлаачид хийсэн.

Үүний зэрэгцээ тэд төр засгийн хууль ёсны хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдал, улс төрийн зөрчлийг зохицуулах, төр засгаас дур зоргоороо авирлах боломжийг хязгаарлах, төр засгийг эрх мэдэлжүүлэх гэсэн хэд хэдэн “гадаад” шалгуураар Үндсэн хуулийн хэрэгжилтийн байдалд үнэлгээ өгсөн байдаг. Тэндээс “Үндсэн хууль эхний хоёр шалгуурын хувьд үүргээ сайн гүйцэтгэж, харин гурав ба дөрөв дэх шалгуурын хувьд засч залруулах шаардлага байгаа хэмээн дүгнэв” гэжээ.

Хамгийн чухал нь “Аливаа үндсэн хууль түүнийг анх боловсруулагчдын бүрэн тооцоолж чадаагүй сорилтой тулгардаг. Монгол Улсын хувьд хоёр сорилтой тулгарсан.

Нэгдүгээрт, УИХ-ын гишүүн Засгийн газрын гишүүний албыг давхар хаших эсэх тухай асуудлыг Үндсэн хуулийн Цэц 1996 онд хэлэлцэж, гүйцэтгэх ба хууль тогтоох эрх мэдлийг тусгаарлахаар шийдвэрлэсэн. Түүнээс хойш энэ асуудал улстөрчдийн анхаарлын төвд байсаар байна. Анх Үндсэн хуулийн төслийг хэлэлцэх явцад энэ асуудал товч хөндөгдсөн. Гэвч практикт ийм маргаан дагуулсан. 

Хоёрдугаарт, эрдэс баялгийн нөөцийг илрүүлсэн нь Монгол Улсын эдийн засгийн бүтцийг үндсээр нь өөрчилсөн. Урьдчилж төсөөлөөгүй олон тулгамдсан асуудлыг бий болгосон. Одоо түүнийг зөв зүйтэй шийдвэрлэх нь засаглалын тогтолцоонд том сорил болж байна. Монгол Улс энэ сорилыг амжилттай даван туулж чадах эсэх нь ойрын ирээдүйн тулгамдсан асуудал болно” гэсэн байдаг.

Үнэхээр ч Үндсэн хуульд сая оруулсан өөрчлөлттэй холбоотой Хууль зүйн үндэсний хүрээлэнгээс хийсэн тандалт судалгаагаар зайлшгүй шаардлагатай нь гарч ирсэн.

1990 оноос хойш сонгуулийн мажоритар тогтолцоог ашиглаж байгаа боловч, мажоритар тогтолцооны сул тал болох сонгогчдын санал гээгдэх, улс төрийн жижиг нам парламентад суудал авч чадахгүй байх, улмаар улс төрийн цөөнхийн оролцоог хангаж чадахгүйд хүрэх гэх мэт тогтолцооны гажуудал гарсаар байна. Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд сонгуулийн холимог тогтолцоог нэвтрүүлэх эрх зүйн орчин бүрдүүлэх нь зөв. Ингэж үзсэн.

УИХ-ын гишүүдийн тооны тухайд 1992 онд УИХ-ын нэг гишүүн 29,145 иргэнийг төлөөлж байсан. 2020 онд УИХ-ын нэг гишүүн 46,178 иргэнийг төлөөлөх болсон бөгөөд тэдний төлөөлөх чадвар сулрах магадлал үүсээд байна гэсэн.

“Албан ёсоор” бол ийм үндэслэлүүд бий. Албан бусаар буюу практикаар нотлогдсон шаардлагыг нийтээрээ мэднэ. Тогтолцооны тухайд можаритараар яваад байх юм бол маш товчхон хэлэхэд, нутгийн хүн л гишүүн болдог нь үргэлжилсэн хэвээр үлдэнэ. Улмаар тэднийг нэгтгэж чадсан нам л эрх барьсаар байх боломжтой. Тооны хувьд гадна, дотнын хууль лоббиддог нөхдүүд 76 гишүүнийг аргалаад сурчихсан. Тогтолцоо өөрчлөгдөж, тоо нэмэгдсэнээр нийгмийн бүх төлөөлөл УИХ-д орж ирнэ. Аргалж, ашиг сонирхолдоо нийцсэн хууль батлуулах боломж хаагдана. Түүнчлэн дагалдаж өөрчлөгдөх хуулиудаар “УИХ-ын гишүүн гэж хэн бэ”, “УИХ-д хэн нэр дэвших вэ” гэх зэргээр суурь өөрчлөлтүүд орно.

Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг батлах үеэр УИХ-ын дарга Г.Занданшатар “Өнөөдөр Монголын нийгэмд томоохон шилжилт хийгдэж байна. Төр иргэний итгэлцлийг холдуулж, парламентын нэр хүндэд зориуд зохион байгуулалттайгаар халдаж, парламентын ардчиллыг мохоож буй гадаад, дотоодын шунахай бүлэглэлүүдэд тэдний буруу булхайг илчилж байгаа явдал таалагдахгүй байгаа. Монголын төр тэрхүү шударга бусын хариуг өнөөдөр Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулсныхаа нэгэн адил шийдвэртэй үзүүлж, тод томруун харуулах ёстой” гэсэн. Бас Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “30 жилийн турш улс төрийн намууд сонгууль дөхөөд ирэхээр өөртөө зориулсан сонгуулийн дүрмийг зохиож, Сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулж явлаа. Үүнээс болж урт хугацааны хөгжлийн бодлого алдагдсан гэж хэлж болно. Нэг УИХ-ын гишүүн үлэмж хэмжээний эрх мэдэлтэй байдаг. Бие биедээ хариуцлага тооцох боломжгүй, гишүүд томилолтоор явахад чуулган гацах хэмжээний том эрх мэдлийн төвлөрөлтэй байлаа. Өнөөдөр би гишүүддээ зоригтой шийдвэр гаргасанд талархаж байна. Энэ эрх мэдлийн төвлөрлийг задлах шийдвэр гарч байна. Энэ Үндсэн хуулийн өөрчлөлт батлагдсанаар цаашдаа УИХ-ын гишүүн байх тийм ч сонирхолтой зүйл биш болно. Бизнесийн зарчмаар энд орж ирэх ямар ч ашиггүй болно. Яг түмнээ төлөөлөх суурь зарчим хэрэгжинэ” гэсэн. Тиймээс энэ удаагийн Үндсэн хуулийн өөрчлөлт илүү реформын шинжтэй болж байгаа юм. Яахав, улс төрийн зарим нам, хүчин, бүлэглэлийн зүгээс хуулийн хэлэлцүүлгийн үеэр гишүүдийн тоог барьж авч сөрөг сурталчилгаа хийсэн. Гэхдээ Үндсэн хуулийн өөрчлөлт нийгэмд томоохон хүлээлт үүсгэх шиг боллоо. Том, жижиг намуудын дотоодод хөдөлгөөн нэлээд орох шинжтэй байна. Ер нь эхэлчихсэн байна. Цаашлаад Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөд нийцүүлсэн арга хэмжээг нийгмийн бүх түвшинд авч эхлэх бололтой. Зарим судлаач “1992 оны дараах уур амьсгал бүрдэж эхэлж байна” гэж дүгнэжээ.

 

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2023 ОНЫ ЗУРГАДУГААР САРЫН 5. ДАВАА ГАРАГ. № 110 (7095)

ФОТО:

Сэдвүүд : #Чуулган   #Нийтлэл  
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Тогтворгүй байдал тогтолцооны өөрчлөлтийг “нэхээд” байна уу?!
Г.Занданшатарын Засгийн газрын “нас” хэн хэн сайд болохоос хамаарна
А.Мөнхбат: Энтрепренерүүдээ өндөглөгч тахиа мэт хайрлаж, хамгаалсан улс л хөгждөг
Гашуунсухайтын төмөр замын оффтейк гэрээгээр “гагнагдсан” гурвалыг илчлэх цаг иржээ
ШУУРХАЙ МЭДЭЭ
4 цагийн өмнө өмнө

Хасын Хүлэгүүд баг “BCL Asia” тэмцээний хүрэл медалийн төлөө тоглохоор боллоо

5 цагийн өмнө өмнө

“Boeing 787 Dreamliner” онгоц осолдлоо

5 цагийн өмнө өмнө

Цахилгаан хязгаарлах газрууд /2025.06.13/

5 цагийн өмнө өмнө

Гурван хөх мэнгэтэй харагчин үхэр өдөр

5 цагийн өмнө өмнө

Бага зэргийн бороо орно

15 цагийн өмнө өмнө

Индиана Пэйсэрс талбайдаа хожил байгуулж, цувралыг 1-2 харьцаагаар тэргүүлж эхэллээ

15 цагийн өмнө өмнө

Эх оронч худалдан авалтад уриалсан “Дэлхийн жижиг, дунд үйлдвэрийн өдөр -2025” үзэсгэлэн төв талбайд эхэллээ

16 цагийн өмнө өмнө

Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг өргөн мэдүүлэв

16 цагийн өмнө өмнө

ТББХ: Г.Занданшатарыг Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар томилох саналыг дэмжлээ

16 цагийн өмнө өмнө

Барилгын түр хашаа, орчны аюулгүй байдалд хяналт шалгалт хийж, зөрчлийг арилгуулж байна

16 цагийн өмнө өмнө

Азийн хотуудын ардын урлаг, гар урлалын наадам Улаанбаатар хотноо болно

1 өдрийн өмнө өмнө

Америк хуульч Т.Батаарыг “эргэв”

1 өдрийн өмнө өмнө

Маршалын гүүрнээс Централ тауэрын уулзвар хүртэлх /баруун тал/ явган хүний замыг шинэчилж байна

1 өдрийн өмнө өмнө

“ДЦС-3” ТӨХК-д аюулгүй байдлын цогц шинэчлэл шаардлагатайг онцлов

1 өдрийн өмнө өмнө

Э.Бат-Үүл: Хүмүүсийн шүүмжлэлийг хэрүүлээр бус, сайн ажлаар хариу барьдаг нь хот удирдах соёл юм шүү!

1 өдрийн өмнө өмнө

Тогтворгүй байдал тогтолцооны өөрчлөлтийг “нэхээд” байна уу?!

1 өдрийн өмнө өмнө

Г.Занданшатарын Засгийн газрын “нас” хэн хэн сайд болохоос хамаарна

1 өдрийн өмнө өмнө

The MongolZ мажорын эхний тоглолтоо Бразилийн FURIA багтай тоглоно

1 өдрийн өмнө өмнө

Хасын Хүлэгүүд баг “BCL Asia” тэмцээний шилдэг дөрөвт үлдлээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлууд /25-02-12/

1 өдрийн өмнө өмнө

Цахилгаан хязгаарлах газрууд /2025.06.12/

1 өдрийн өмнө өмнө

Дөрвөн ногоон мэнгэтэй хар хулгана өдөр

1 өдрийн өмнө өмнө

Бага зэргийн бороо орно, өдөртөө 20-22 хэм дулаан байна

1 өдрийн өмнө өмнө

УИХ-ын дарга Их дүйчэн өдрийн мэндчилгээ дэвшүүллээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Цагдаагийн академийн өргөн чөлөөнөөс урагш Төмөр замын нүхэн гарцын уулзвар хүртэлх замыг хааж шинэчилнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Сонгинохайрхан дүүргийн хэмжээнд 12 байршилд 35700 ширхэг гоёлын цэцэг тарьж байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Төв шуудангийн уулзварыг хааж, шинэчилнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Арилжааны банкны олгосон ипотекийн зээл МИК-д хэрхэн шилждэг вэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээс анх удаа мөнгөн гэрэгэ олдлоо

2 өдрийн өмнө өмнө

Хасын Хүлэгүүд баг “BCL Asia” тэмцээний хасагдах шатны тоглолтоо өнөөдөр хийнэ

САНАЛ БОЛГОХ
2025-06-06 өмнө

“Шилэгдэж бус солигдож” гарч ирэх шинэ Ерөнхий сайд хэн бэ?

2025-06-06 өмнө

Нарны гүүрний баруун талын туслах авто замаас Вокзалын автобусны буудал хүртэлх замын хөдөлгөөнийг нээлээ

2025-06-06 өмнө

Дүүжин замын тээврийн багана суурь байрлуулах ажил 30 хувьтай үргэлжилж байна

2025-06-06 өмнө

Нэг цагаан мэнгэтэй улаан морь өдөр

2025-06-06 өмнө

Бороо орохгүй, өдөртөө 22-24 хэм дулаан байна

2025-06-06 өмнө

Цахилгаан хязгаарлах газрууд /2025.06.06/

2025-06-06 өмнө

“Шувуу”-нууд наадмын өмнө наашлах уу?!

2025-06-07 өмнө

Бан Ги Мүн нар дурсгалын мод ҮЦХ-д тарилаа

2025-06-07 өмнө

СБД-ийн 17-р хороонд хийж буй 150 хүүхдийн цэцэрлэгийн ажил 80 хувьтай байна

2025-06-06 өмнө

Нэг гишүүнд нэг заалт таалагдаагүйгээс болж УИХ-ын үйл ажиллагаа тасалдахад хүрлээ

2025-06-07 өмнө

Өнөөдрийн байдлаар хоёр байршилд авто замын борооны ус зайлуулах шугам угсарч байна

2025-06-07 өмнө

Есөн улаан мэнгэтэй улаагчин хонь өдөр

2025-06-09 өмнө

Дараагийн Ерөнхий сайд Д.Амарбаясгалан уу, Г.Занданшатар уу?

2025-06-07 өмнө

Иан Миллер 30 оноог авч, Хасын Хүлэгүүд баг эхний хожлоо байгууллаа

2025-06-09 өмнө

Гашуунсухайтын төмөр замын оффтейк гэрээгээр “гагнагдсан” гурвалыг илчлэх цаг иржээ

2025-06-07 өмнө

Урсгал сөрсөн жолоочийг 50 мянган төгрөгөөр торгож, эрхийг нь гурван сараар хаслаа

2025-06-06 өмнө

"Chinggis Warriors" баг анхны мажорын тэмцээнээ өндөрлүүллээ

2025-06-10 өмнө

Ерөнхий сайдад нэр дэвшигч Г.Занданшатар Засгийн газраа дангаараа байгуулна гэжээ

2025-06-10 өмнө

А.Мөнхбат: Энтрепренерүүдээ өндөглөгч тахиа мэт хайрлаж, хамгаалсан улс л хөгждөг

2025-06-07 өмнө

Д.Амарбаясгалан:Хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгоход парламент анхааран ажиллана

2025-06-07 өмнө

Бүх цэргийн наадамд Аймгийн хурц арслан Э.Мөнхбаатар түрүүллээ

2025-06-07 өмнө

Бороо орохгүй, өдөртөө 24-26 хэм дулаан байна

2025-06-10 өмнө

Өнөөдрөөс 12 хоног халуун ус тасалж, засвар хийх байршлууд

2025-06-06 өмнө

Төслийг баталж, хууль тогтоолын эцсийн найруулгыг сонслоо

2025-06-10 өмнө

Нийцлийн менежментийн ISO 37301:2021 олон улсын стандартыг 3 дахь жилдээ амжилттай баталгаажууллаа

2025-06-07 өмнө

Х.Ганхуяг:Татварын багц хуулийн шинэчлэл нь ....

2025-06-10 өмнө

“Улаанбаатар биенналь 2025”-ын хүрээнд “Монгол кино өдөрлөг” зохион байгуулж байна

2025-06-10 өмнө

Цахилгаан хязгаарлах газрууд /2025.06.10/

2025-06-07 өмнө

Индиана Пэйсэрс 4-р үед 15 онооны зөрүүг барьж, цувралын эхний тоглолтод хожлоо

2025-06-10 өмнө

Трампын цагаачлалын бодлогыг эсэргүүцсэн жагсаал бослого болон өргөжсөн үү?

Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих Дээшээ буцах


Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.