• Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр

Үндсэн хуулийн Хорин нэгдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “...УИХ нэг танхимтай, далан зургаан гишүүнтэй байна” гэж заасныг УИХ-аас 2023 оны тавдугаар сарын 31-нд “УИХ нэг танхимтай, нэг зуун хорин зургаан гишүүнтэй байна. УИХ-ын сонгуулийг сонгуулийн холимог тогтолцоогоор явуулна. УИХ-ын 78 гишүүнийг олныг төлөөлөх, 48 гишүүнийг хувь тэнцүүлэн төлөөлөх аргаар сонгоно” хэмээн өөрчиллөө. Ингэснээр 2024 оны сонгууль холимог тогтолцоогоор явахаар болж байгаа юм.

Ер нь бол “...Монголд дан ганц мажоритар буюу олныг төлөөлөх тогтолцоо зохихгүй” гэдгийг олон жилийн өмнөөс хэлж ярьцгаасан улстөрчид олон бий. Нам намд л байсан. Гэхдээ хүч, зориг хоёр нь хүрэлгүй өнөөг хүрсэн юм. Жишээ нь, 1990-ээд оны дундуур С.Зориг тогтолцооны талаар маш тодорхой хэлж л байсан байна. Тэрбээр “...Манай улс парламентын улс учраас Ерөнхийлөгч хэн байх нь нэг их хамаагүй. Хамгийн гол нь УИХ яаж бүрдэхээс хамаарна. Эрх мэдлийн ихэнх нь манай Үндсэн хуулиар парламентад байгаа. Тийм учраас Ерөнхийлөгчөөсөө илүү чухал асуудал бол УИХ-ын сонгуулийн хууль. Өчигдөр Хувьсгалт намын нарийн бичгийн дарга Сонгуулийн хуулийн талаар ярьсан байна л даа. Их сонин тогтолцоо сонгож байгаа юм. 52-ыг нь мажоритараар, үлдсэн 24-ийг нь зургаан том тойрог болгоод дөрөв дөрвөн суудал гэсэн. Энэ нь мөн чанартаа яг ижил маягийн системийг л өөр нэрээр хийж байгаа хэрэг. Үүнийг 1940-өөд оны сүүлчээр Хятадад хэрэглэж байсан юм байна. Дараа нь Тайваньд Чан Кай Ши-гийн үед хэрэглэсэн. Одоо ч Тайваньд тэр депутатууд нь сууж байгаа шүү дээТайванийн шинэ намууд бүх насаараа парламентад суучихсан тэр нөхдүүдийг “Хэдэн хөгшин хулгайч нар” гэж нэрлэдэг юм байна. Сүүлд нь Япон, Өмнөд Солонгост үүнийг хэрэглэж байсан. Тэр нь дампуураад пропорциональ систем рүү шилжсэн. Яагаад гэвэл энэ систем авлигал бий болгодог. Тэр нь Япон дээр харагдлаа. Баахан авлигын хэрэг гарсан. Сая Солонгос дээр харагдлаа. Тайваньд харагдаж байна. Эцэст нь бүгдээрээ тэр сонгуулийн системээ өөрчлөөд пропорциональ руу шилжсэн. Гэтэл манайд яг тэр сиситем нь байна.  Яг энэ системээр явбал зүгээр нэг тухайн нутгийн нөхрийг л гаргаж ирнэ. Дээрээс нь намуудын дотор өрсөлдөөн гарч, бүлэглэлүүд нь хоорондоо өрсөлдөж эхэлнэ. Энэ талаараа их уршигтай систем байгаа юм. Аюултай. Сүүлд нь засахад хэцүү болоод ирэхээр эд нарыгаа дагах юм байлгүй. Үгүй бол заавал зовлон туулж байж гэдэг шиг Хятад, Тайвань, Япон, Солонгосын системийг давж байж цаашаа явах ёстой гэдэг ойлголт байдаг юм уу” гэж байжээ. Ингэж ярьж байснаас нь хойш 20 хол илүү жил өнгөрсөн байна. С.Зоригийн хэлж байснаар мажоритар тогтолцооны “зовлон”-г туулаад иржээ. Тэр зовлонгийн илрэл нь өнөөдрийн Монголын байж байгаа царай л даа.

Ямартай ч Үндсэн хуульд томоохон өөрчлөлт оруулаад авлаа. Янз бүрээр л үзэж байна. Тогтолцооноос илүү тоог нь тойроод ярьж байна.

Нэгэнт Үндсэн хуулийг өөрчилсөн болохоор үүнд нийцүүлэх хуваарийн дагуу УИХ-ын тухай, УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай, УИХ сонгуулийн тухай, Улс төрийн намын тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт орно. Байнгын хороодоор хэлэлцээд эхэллээ.

Энэ өөрчлөлтийн үнэ цэнийг баталгаажуулах, үр дүн хүлээх “үүд” нь ердөө хоёрхон асуудал дээр голлохоор байна.

Нэгдүгээрт, “...Намууд УИХ-д суудалтай болохын тулд хэдэн хувийн босго давах вэ” гэдэгтэй холбогдоно. Үндсэн хууль батлагдсан өдрөөс хойш жижиг намуудын эрэлт нэмэгдэж байгаа нь анзаарагдаж байна. Олон жил улс төрөөс хол явсан улстөрчид ийм намуудын хаяа түшээд эхэлжээ. Удахгүй том намуудын жагсаалт, тойрог хоёроос мултрах нь тодорхой болсон нөхдүүд ч жижиг намуудыг бараадах сураг нэлээд гарч байна. Гэхдээ нөгөөх намууд нь хуулиар тогтоосон босгыг давж УИХ-д орж ирж чадах уу. Тийм хэмжээний дэмжлэгийг олон нийтээс авах уу. Иймэрхүү асуудлууд жижиг намуудын хоолой дээр тээглэсэн яс болоод байгаа юм. Одоо яригдаж байгаа “...Гурван хувь” бол боломжийн босго болно. Босго үүнээс “намхан” болсон ч жижиг намуудын хүсэл, эрх баригчдын анх тавьсан “..Бүх төлөөллийг оруулах боломжийг нээх” зорилгод нийцнэ. Гэвч Үндсэн хуулийн энэ өөрчлөлтийн гол “түнш” АН-ын хувьд “...Босгыг улам намхан болгох”-ыг зөвшөөрөхгүй. Учир нь АН-д ашиггүй. Хэрвээ “...Босгыг хоёр хувиар тогтоолоо” л гэвэл АН-ын томоохон фракцууд халааснаасаа нэг нэг нам гаргаж ирээд л алга болно. Гол нь тэр жижиг намууд нь УИХ-д орж чадахгүй ч АН-ын саналыг зулгаана. Яг үнэндээ босго өндөр байх нь АН-д хэрэгтэй. Тиймээс хэрэлдээд ч гэсэн хүчтэй харагдах нь хэрэгтэй байгаа юм, энэ намд. Бас олон жил гудамжинд яваа жижиг намууд “...Одоо л боломж ирлээ” гээд хөөртэй байна. Босго өндөрсвөл тэдний боломж хаагдана. Сонгуульд орж мөнгө үрж байхаар урьдных шигээ том намуудад нууцаар хүчин зүтгэсэн нь дээр. Эсвэл Төв талбайд гарч, сөрөг хүчний үүрэг гүйцэтгэх нь илүү том улс төр болно. Иймэрхүү байгаа учраас “...Босгыг хэдээр тогтоох вэ” гэдэг улс төрийн бүх намуудад хамаатай юм.

Хоёрдугаарт, пропорциональ буюу хувь тэнцүүлэн төлөөлөх замаар сонгогдох гишүүд жагсаалтаас тодорно. Тэгэхээр “...Намуудын жагсаалтад хэн хэн багтах вэ” гэдэг маш чухал болно. Юутай ч “хүнд гарууд” урьдных шиг намын жагсаалтын ард нуугдах боломжгүй. Олон нийт жагсаалт нээлттэй байхыг хүсэж байна. АН “...Жагсаалтыг нээлттэй байлгая” гэсэн санал өгсөн харагдсан. Хэрвээ жагсаалтад хэн байгааг нуух, эсвэл түүндээ баахан “луу данс”-тай нөхдийг чихчихвэл босго ямар ч байсан бүдэрч мэднэ. Тиймээс намууд жагсаалтаа хэн хэнээр, хэрхэн бүрдүүлэхээс хувь тэнцүүлэн төлөөлөх хэдэн гишүүнтэй болох нь шалтгаална.

Ер нь бол Үндсэн хуулийн өөрчлөлт одоогоор “...Алаагүй баавгайн арьс” л гэсэн үг. Үр дүн нь ирэх сонгуулийн дараа, түүнээс ч хойш гарна. Гэхдээ дээр хэлсэн хоёр асуудал энэ өөрчлөлт хаашаа эргэхийг өнөөдөртөө тодорхойлох “луужин” болно. Үүнийг хуулиудад сайн хийж өгвөл энэ өөрчлөлт цаашдаа зөв рүү эргэнэ. Өөрөөр хэлбэл, Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр юм.

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин

2023 ОНЫ ЗУРГАДУГААР САРЫН 8. ПҮРЭВ ГАРАГ. № 113 (7098)

 

    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ


МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ
Сэтгэгдэл үлдээх
  • Цагаар
  • Таалагдсан
  • Цагаар
    • Цагаар
    • Таалагдсан

Сэтгэгдэл байхгүй байна.
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
“…Ухаахудагаас хувь хүртэх үү, Ухаахудагийг хувьд үлдээх үү” гэдгийг УИХ-ын 11 гишүүн шийднэ
Долларын ханш юуг “дохио”-лоод байна вэ?!
Ухаахудагийг “Энержи ресурс”-т үлдээх үү?!
“Эрдэнэс Тавантолгой”-гоос үндэсний компаниудыг гаргаж, Хятадаас компани урих уу?



Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





  • Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр

Үндсэн хуулийн Хорин нэгдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “...УИХ нэг танхимтай, далан зургаан гишүүнтэй байна” гэж заасныг УИХ-аас 2023 оны тавдугаар сарын 31-нд “УИХ нэг танхимтай, нэг зуун хорин зургаан гишүүнтэй байна. УИХ-ын сонгуулийг сонгуулийн холимог тогтолцоогоор явуулна. УИХ-ын 78 гишүүнийг олныг төлөөлөх, 48 гишүүнийг хувь тэнцүүлэн төлөөлөх аргаар сонгоно” хэмээн өөрчиллөө. Ингэснээр 2024 оны сонгууль холимог тогтолцоогоор явахаар болж байгаа юм.

Ер нь бол “...Монголд дан ганц мажоритар буюу олныг төлөөлөх тогтолцоо зохихгүй” гэдгийг олон жилийн өмнөөс хэлж ярьцгаасан улстөрчид олон бий. Нам намд л байсан. Гэхдээ хүч, зориг хоёр нь хүрэлгүй өнөөг хүрсэн юм. Жишээ нь, 1990-ээд оны дундуур С.Зориг тогтолцооны талаар маш тодорхой хэлж л байсан байна. Тэрбээр “...Манай улс парламентын улс учраас Ерөнхийлөгч хэн байх нь нэг их хамаагүй. Хамгийн гол нь УИХ яаж бүрдэхээс хамаарна. Эрх мэдлийн ихэнх нь манай Үндсэн хуулиар парламентад байгаа. Тийм учраас Ерөнхийлөгчөөсөө илүү чухал асуудал бол УИХ-ын сонгуулийн хууль. Өчигдөр Хувьсгалт намын нарийн бичгийн дарга Сонгуулийн хуулийн талаар ярьсан байна л даа. Их сонин тогтолцоо сонгож байгаа юм. 52-ыг нь мажоритараар, үлдсэн 24-ийг нь зургаан том тойрог болгоод дөрөв дөрвөн суудал гэсэн. Энэ нь мөн чанартаа яг ижил маягийн системийг л өөр нэрээр хийж байгаа хэрэг. Үүнийг 1940-өөд оны сүүлчээр Хятадад хэрэглэж байсан юм байна. Дараа нь Тайваньд Чан Кай Ши-гийн үед хэрэглэсэн. Одоо ч Тайваньд тэр депутатууд нь сууж байгаа шүү дээТайванийн шинэ намууд бүх насаараа парламентад суучихсан тэр нөхдүүдийг “Хэдэн хөгшин хулгайч нар” гэж нэрлэдэг юм байна. Сүүлд нь Япон, Өмнөд Солонгост үүнийг хэрэглэж байсан. Тэр нь дампуураад пропорциональ систем рүү шилжсэн. Яагаад гэвэл энэ систем авлигал бий болгодог. Тэр нь Япон дээр харагдлаа. Баахан авлигын хэрэг гарсан. Сая Солонгос дээр харагдлаа. Тайваньд харагдаж байна. Эцэст нь бүгдээрээ тэр сонгуулийн системээ өөрчлөөд пропорциональ руу шилжсэн. Гэтэл манайд яг тэр сиситем нь байна.  Яг энэ системээр явбал зүгээр нэг тухайн нутгийн нөхрийг л гаргаж ирнэ. Дээрээс нь намуудын дотор өрсөлдөөн гарч, бүлэглэлүүд нь хоорондоо өрсөлдөж эхэлнэ. Энэ талаараа их уршигтай систем байгаа юм. Аюултай. Сүүлд нь засахад хэцүү болоод ирэхээр эд нарыгаа дагах юм байлгүй. Үгүй бол заавал зовлон туулж байж гэдэг шиг Хятад, Тайвань, Япон, Солонгосын системийг давж байж цаашаа явах ёстой гэдэг ойлголт байдаг юм уу” гэж байжээ. Ингэж ярьж байснаас нь хойш 20 хол илүү жил өнгөрсөн байна. С.Зоригийн хэлж байснаар мажоритар тогтолцооны “зовлон”-г туулаад иржээ. Тэр зовлонгийн илрэл нь өнөөдрийн Монголын байж байгаа царай л даа.

Ямартай ч Үндсэн хуульд томоохон өөрчлөлт оруулаад авлаа. Янз бүрээр л үзэж байна. Тогтолцооноос илүү тоог нь тойроод ярьж байна.

Нэгэнт Үндсэн хуулийг өөрчилсөн болохоор үүнд нийцүүлэх хуваарийн дагуу УИХ-ын тухай, УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай, УИХ сонгуулийн тухай, Улс төрийн намын тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт орно. Байнгын хороодоор хэлэлцээд эхэллээ.

Энэ өөрчлөлтийн үнэ цэнийг баталгаажуулах, үр дүн хүлээх “үүд” нь ердөө хоёрхон асуудал дээр голлохоор байна.

Нэгдүгээрт, “...Намууд УИХ-д суудалтай болохын тулд хэдэн хувийн босго давах вэ” гэдэгтэй холбогдоно. Үндсэн хууль батлагдсан өдрөөс хойш жижиг намуудын эрэлт нэмэгдэж байгаа нь анзаарагдаж байна. Олон жил улс төрөөс хол явсан улстөрчид ийм намуудын хаяа түшээд эхэлжээ. Удахгүй том намуудын жагсаалт, тойрог хоёроос мултрах нь тодорхой болсон нөхдүүд ч жижиг намуудыг бараадах сураг нэлээд гарч байна. Гэхдээ нөгөөх намууд нь хуулиар тогтоосон босгыг давж УИХ-д орж ирж чадах уу. Тийм хэмжээний дэмжлэгийг олон нийтээс авах уу. Иймэрхүү асуудлууд жижиг намуудын хоолой дээр тээглэсэн яс болоод байгаа юм. Одоо яригдаж байгаа “...Гурван хувь” бол боломжийн босго болно. Босго үүнээс “намхан” болсон ч жижиг намуудын хүсэл, эрх баригчдын анх тавьсан “..Бүх төлөөллийг оруулах боломжийг нээх” зорилгод нийцнэ. Гэвч Үндсэн хуулийн энэ өөрчлөлтийн гол “түнш” АН-ын хувьд “...Босгыг улам намхан болгох”-ыг зөвшөөрөхгүй. Учир нь АН-д ашиггүй. Хэрвээ “...Босгыг хоёр хувиар тогтоолоо” л гэвэл АН-ын томоохон фракцууд халааснаасаа нэг нэг нам гаргаж ирээд л алга болно. Гол нь тэр жижиг намууд нь УИХ-д орж чадахгүй ч АН-ын саналыг зулгаана. Яг үнэндээ босго өндөр байх нь АН-д хэрэгтэй. Тиймээс хэрэлдээд ч гэсэн хүчтэй харагдах нь хэрэгтэй байгаа юм, энэ намд. Бас олон жил гудамжинд яваа жижиг намууд “...Одоо л боломж ирлээ” гээд хөөртэй байна. Босго өндөрсвөл тэдний боломж хаагдана. Сонгуульд орж мөнгө үрж байхаар урьдных шигээ том намуудад нууцаар хүчин зүтгэсэн нь дээр. Эсвэл Төв талбайд гарч, сөрөг хүчний үүрэг гүйцэтгэх нь илүү том улс төр болно. Иймэрхүү байгаа учраас “...Босгыг хэдээр тогтоох вэ” гэдэг улс төрийн бүх намуудад хамаатай юм.

Хоёрдугаарт, пропорциональ буюу хувь тэнцүүлэн төлөөлөх замаар сонгогдох гишүүд жагсаалтаас тодорно. Тэгэхээр “...Намуудын жагсаалтад хэн хэн багтах вэ” гэдэг маш чухал болно. Юутай ч “хүнд гарууд” урьдных шиг намын жагсаалтын ард нуугдах боломжгүй. Олон нийт жагсаалт нээлттэй байхыг хүсэж байна. АН “...Жагсаалтыг нээлттэй байлгая” гэсэн санал өгсөн харагдсан. Хэрвээ жагсаалтад хэн байгааг нуух, эсвэл түүндээ баахан “луу данс”-тай нөхдийг чихчихвэл босго ямар ч байсан бүдэрч мэднэ. Тиймээс намууд жагсаалтаа хэн хэнээр, хэрхэн бүрдүүлэхээс хувь тэнцүүлэн төлөөлөх хэдэн гишүүнтэй болох нь шалтгаална.

Ер нь бол Үндсэн хуулийн өөрчлөлт одоогоор “...Алаагүй баавгайн арьс” л гэсэн үг. Үр дүн нь ирэх сонгуулийн дараа, түүнээс ч хойш гарна. Гэхдээ дээр хэлсэн хоёр асуудал энэ өөрчлөлт хаашаа эргэхийг өнөөдөртөө тодорхойлох “луужин” болно. Үүнийг хуулиудад сайн хийж өгвөл энэ өөрчлөлт цаашдаа зөв рүү эргэнэ. Өөрөөр хэлбэл, Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр юм.

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин

2023 ОНЫ ЗУРГАДУГААР САРЫН 8. ПҮРЭВ ГАРАГ. № 113 (7098)

 



МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ
Сэтгэгдэл үлдээх
  • Цагаар
  • Таалагдсан
  • Цагаар
    • Цагаар
    • Таалагдсан

Сэтгэгдэл байхгүй байна.


Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих

Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Үзэл бодол Спорт Нийгэм Дэлхий Энтертайнмэнт Зурхай
  • Нийтлэл
  • •
  • Ярилцлага
  • •
  • Сурвалжлага
  • •
  • Азийн АШТ
  • •
  • Фото мэдээ
  • •
  • Оддын амьдрал
БҮХ СЭДЭВ
  • •Ерөнхийлөгч
  • •Гадаад харилцаа
  • •Засгийн газар
  • •Нийслэл
  • •Нийтлэл
  • •Сагсанбөмбөг
  • •Гэмт хэрэг
  • •Шүүхийн танхимаас
  • •Сэрэмжлүүлэг
  • •Улсын Онцгой Комисс
  • •Ипотекийн зээл
  • •Фото мэдээ
  • •Чуулган
  • •Боловсрол
  • •Яам, Агентлаг
ХУРААХ
Өвөрхангай аймагт зарлан...
Н.Удаанжаргалыг удааж байгаад...

Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр

ДАМДИН-ОЧИР 2023-06-08
    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ
Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр

Үндсэн хуулийн Хорин нэгдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “...УИХ нэг танхимтай, далан зургаан гишүүнтэй байна” гэж заасныг УИХ-аас 2023 оны тавдугаар сарын 31-нд “УИХ нэг танхимтай, нэг зуун хорин зургаан гишүүнтэй байна. УИХ-ын сонгуулийг сонгуулийн холимог тогтолцоогоор явуулна. УИХ-ын 78 гишүүнийг олныг төлөөлөх, 48 гишүүнийг хувь тэнцүүлэн төлөөлөх аргаар сонгоно” хэмээн өөрчиллөө. Ингэснээр 2024 оны сонгууль холимог тогтолцоогоор явахаар болж байгаа юм.

Ер нь бол “...Монголд дан ганц мажоритар буюу олныг төлөөлөх тогтолцоо зохихгүй” гэдгийг олон жилийн өмнөөс хэлж ярьцгаасан улстөрчид олон бий. Нам намд л байсан. Гэхдээ хүч, зориг хоёр нь хүрэлгүй өнөөг хүрсэн юм. Жишээ нь, 1990-ээд оны дундуур С.Зориг тогтолцооны талаар маш тодорхой хэлж л байсан байна. Тэрбээр “...Манай улс парламентын улс учраас Ерөнхийлөгч хэн байх нь нэг их хамаагүй. Хамгийн гол нь УИХ яаж бүрдэхээс хамаарна. Эрх мэдлийн ихэнх нь манай Үндсэн хуулиар парламентад байгаа. Тийм учраас Ерөнхийлөгчөөсөө илүү чухал асуудал бол УИХ-ын сонгуулийн хууль. Өчигдөр Хувьсгалт намын нарийн бичгийн дарга Сонгуулийн хуулийн талаар ярьсан байна л даа. Их сонин тогтолцоо сонгож байгаа юм. 52-ыг нь мажоритараар, үлдсэн 24-ийг нь зургаан том тойрог болгоод дөрөв дөрвөн суудал гэсэн. Энэ нь мөн чанартаа яг ижил маягийн системийг л өөр нэрээр хийж байгаа хэрэг. Үүнийг 1940-өөд оны сүүлчээр Хятадад хэрэглэж байсан юм байна. Дараа нь Тайваньд Чан Кай Ши-гийн үед хэрэглэсэн. Одоо ч Тайваньд тэр депутатууд нь сууж байгаа шүү дээТайванийн шинэ намууд бүх насаараа парламентад суучихсан тэр нөхдүүдийг “Хэдэн хөгшин хулгайч нар” гэж нэрлэдэг юм байна. Сүүлд нь Япон, Өмнөд Солонгост үүнийг хэрэглэж байсан. Тэр нь дампуураад пропорциональ систем рүү шилжсэн. Яагаад гэвэл энэ систем авлигал бий болгодог. Тэр нь Япон дээр харагдлаа. Баахан авлигын хэрэг гарсан. Сая Солонгос дээр харагдлаа. Тайваньд харагдаж байна. Эцэст нь бүгдээрээ тэр сонгуулийн системээ өөрчлөөд пропорциональ руу шилжсэн. Гэтэл манайд яг тэр сиситем нь байна.  Яг энэ системээр явбал зүгээр нэг тухайн нутгийн нөхрийг л гаргаж ирнэ. Дээрээс нь намуудын дотор өрсөлдөөн гарч, бүлэглэлүүд нь хоорондоо өрсөлдөж эхэлнэ. Энэ талаараа их уршигтай систем байгаа юм. Аюултай. Сүүлд нь засахад хэцүү болоод ирэхээр эд нарыгаа дагах юм байлгүй. Үгүй бол заавал зовлон туулж байж гэдэг шиг Хятад, Тайвань, Япон, Солонгосын системийг давж байж цаашаа явах ёстой гэдэг ойлголт байдаг юм уу” гэж байжээ. Ингэж ярьж байснаас нь хойш 20 хол илүү жил өнгөрсөн байна. С.Зоригийн хэлж байснаар мажоритар тогтолцооны “зовлон”-г туулаад иржээ. Тэр зовлонгийн илрэл нь өнөөдрийн Монголын байж байгаа царай л даа.

Ямартай ч Үндсэн хуульд томоохон өөрчлөлт оруулаад авлаа. Янз бүрээр л үзэж байна. Тогтолцооноос илүү тоог нь тойроод ярьж байна.

Нэгэнт Үндсэн хуулийг өөрчилсөн болохоор үүнд нийцүүлэх хуваарийн дагуу УИХ-ын тухай, УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай, УИХ сонгуулийн тухай, Улс төрийн намын тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт орно. Байнгын хороодоор хэлэлцээд эхэллээ.

Энэ өөрчлөлтийн үнэ цэнийг баталгаажуулах, үр дүн хүлээх “үүд” нь ердөө хоёрхон асуудал дээр голлохоор байна.

Нэгдүгээрт, “...Намууд УИХ-д суудалтай болохын тулд хэдэн хувийн босго давах вэ” гэдэгтэй холбогдоно. Үндсэн хууль батлагдсан өдрөөс хойш жижиг намуудын эрэлт нэмэгдэж байгаа нь анзаарагдаж байна. Олон жил улс төрөөс хол явсан улстөрчид ийм намуудын хаяа түшээд эхэлжээ. Удахгүй том намуудын жагсаалт, тойрог хоёроос мултрах нь тодорхой болсон нөхдүүд ч жижиг намуудыг бараадах сураг нэлээд гарч байна. Гэхдээ нөгөөх намууд нь хуулиар тогтоосон босгыг давж УИХ-д орж ирж чадах уу. Тийм хэмжээний дэмжлэгийг олон нийтээс авах уу. Иймэрхүү асуудлууд жижиг намуудын хоолой дээр тээглэсэн яс болоод байгаа юм. Одоо яригдаж байгаа “...Гурван хувь” бол боломжийн босго болно. Босго үүнээс “намхан” болсон ч жижиг намуудын хүсэл, эрх баригчдын анх тавьсан “..Бүх төлөөллийг оруулах боломжийг нээх” зорилгод нийцнэ. Гэвч Үндсэн хуулийн энэ өөрчлөлтийн гол “түнш” АН-ын хувьд “...Босгыг улам намхан болгох”-ыг зөвшөөрөхгүй. Учир нь АН-д ашиггүй. Хэрвээ “...Босгыг хоёр хувиар тогтоолоо” л гэвэл АН-ын томоохон фракцууд халааснаасаа нэг нэг нам гаргаж ирээд л алга болно. Гол нь тэр жижиг намууд нь УИХ-д орж чадахгүй ч АН-ын саналыг зулгаана. Яг үнэндээ босго өндөр байх нь АН-д хэрэгтэй. Тиймээс хэрэлдээд ч гэсэн хүчтэй харагдах нь хэрэгтэй байгаа юм, энэ намд. Бас олон жил гудамжинд яваа жижиг намууд “...Одоо л боломж ирлээ” гээд хөөртэй байна. Босго өндөрсвөл тэдний боломж хаагдана. Сонгуульд орж мөнгө үрж байхаар урьдных шигээ том намуудад нууцаар хүчин зүтгэсэн нь дээр. Эсвэл Төв талбайд гарч, сөрөг хүчний үүрэг гүйцэтгэх нь илүү том улс төр болно. Иймэрхүү байгаа учраас “...Босгыг хэдээр тогтоох вэ” гэдэг улс төрийн бүх намуудад хамаатай юм.

Хоёрдугаарт, пропорциональ буюу хувь тэнцүүлэн төлөөлөх замаар сонгогдох гишүүд жагсаалтаас тодорно. Тэгэхээр “...Намуудын жагсаалтад хэн хэн багтах вэ” гэдэг маш чухал болно. Юутай ч “хүнд гарууд” урьдных шиг намын жагсаалтын ард нуугдах боломжгүй. Олон нийт жагсаалт нээлттэй байхыг хүсэж байна. АН “...Жагсаалтыг нээлттэй байлгая” гэсэн санал өгсөн харагдсан. Хэрвээ жагсаалтад хэн байгааг нуух, эсвэл түүндээ баахан “луу данс”-тай нөхдийг чихчихвэл босго ямар ч байсан бүдэрч мэднэ. Тиймээс намууд жагсаалтаа хэн хэнээр, хэрхэн бүрдүүлэхээс хувь тэнцүүлэн төлөөлөх хэдэн гишүүнтэй болох нь шалтгаална.

Ер нь бол Үндсэн хуулийн өөрчлөлт одоогоор “...Алаагүй баавгайн арьс” л гэсэн үг. Үр дүн нь ирэх сонгуулийн дараа, түүнээс ч хойш гарна. Гэхдээ дээр хэлсэн хоёр асуудал энэ өөрчлөлт хаашаа эргэхийг өнөөдөртөө тодорхойлох “луужин” болно. Үүнийг хуулиудад сайн хийж өгвөл энэ өөрчлөлт цаашдаа зөв рүү эргэнэ. Өөрөөр хэлбэл, Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн “сүнс” нь босго, жагсаалт хоёр юм.

Эх сурвалж: "Зууны мэдээ" сонин

2023 ОНЫ ЗУРГАДУГААР САРЫН 8. ПҮРЭВ ГАРАГ. № 113 (7098)

 

ФОТО:

Сэдвүүд : #Нийтлэл  
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
“…Ухаахудагаас хувь хүртэх үү, Ухаахудагийг хувьд үлдээх үү” гэдгийг УИХ-ын 11 гишүүн шийднэ
Долларын ханш юуг “дохио”-лоод байна вэ?!
Ухаахудагийг “Энержи ресурс”-т үлдээх үү?!
“Эрдэнэс Тавантолгой”-гоос үндэсний компаниудыг гаргаж, Хятадаас компани урих уу?
МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ

АНХААРУУЛГА:Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд mminfo.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Сэтгэгдэлтэй холбоотой санал гомдлыг 99998796 утсаар хүлээн авна.

Сэтгэгдэл үлдээх
  • Цагаар
  • Таалагдсан
  • Цагаар
    • Цагаар
    • Таалагдсан

Сэтгэгдэл байхгүй байна.
ШУУРХАЙ МЭДЭЭ
1 өдрийн өмнө өмнө

116 айлын гэр нурж, хашаа, байшингийн дээвэр хууларсан зэрэг дуудлага, мэдээлэл бүртгэгдлээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Тажикистан-Монголын анхны бизнес форум боллоо

1 өдрийн өмнө өмнө

У.Хүрэлсүхэд Тажикистан Улсын Мажлиси Намояндогон-ы дарга Идизода Файзали бараалхлаа

1 өдрийн өмнө өмнө

Нэгдүгээр тойрог замын гүйцэтгэгчийг шалгаруулах нээлттэй тендерийг ирэх сард зарлана

2 өдрийн өмнө өмнө

Хот, нийтийн аж ахуйн салбарын парк шинэчлэлтийн хүрээнд CAT олон үйлдэлтэй бага оврын 10 ширхэг ачигч машиныг хүлээн авлаа

2 өдрийн өмнө өмнө

Жүдо бөхийн Улаанбаатарын “Их дуулга” тэмцээн өнөөдөр эхэлнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

“…Ухаахудагаас хувь хүртэх үү, Ухаахудагийг хувьд үлдээх үү” гэдгийг УИХ-ын 11 гишүүн шийднэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Улаанбаатар Амазонс багийн эмэгтэйчүүд Францын Орлейнс багтай хасагдах шатанд тоглоно

2 өдрийн өмнө өмнө

Хан-Уул дүүргийн 20 дугаар хороонд 100 ортой цэцэрлэгийн барилга угсралтын ажил 85 хувьтай үргэлжилж байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Эмомали Рахмон: Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн энэ айлчлал харилцаа, хамтын ажиллагааг урагшлуулахад жинтэй хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байна

2 өдрийн өмнө өмнө

У.Хүрэлсүх: “Чингис хаан” үндэсний музей болон Тажикистан Улсын Үндэсний музей соёлын өвийг судлан хамгаалах, түгээн дэлгэрүүлэх хамтын ажиллагааны үндсийг тавьсанд сэтгэл хангалуун байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Монгол, Тажикистаны харилцаа, хамтын ажиллагааны баримт бичгүүдэд гарын үсэг зурлаа

2 өдрийн өмнө өмнө

Туулын хурдны замын газар чөлөөлөлтөд 115 нэгж талбараас өнөөдрийн байдлаар 15 нэгж талбарт газар дүйцүүлэн олгоод байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Зургаан цагаан мэнгэтэй хөхөгчин хонь өдөр

2 өдрийн өмнө өмнө

Бороо орохгүй, өдөртөө 21-23 хэм дулаан байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Нисдэг тэргээр алба хаагчдыг түймрийн голомтод хүргэлээ

2 өдрийн өмнө өмнө

Тэмээтэй хөшөөний уулзвараас Зайсангийн гүүр хүртэлх авто замыг хааж, шинэчилнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

У.Хүрэлсүх, Бүгд Найрамдах Тажикистан Улсын Ерөнхийлөгч Эмомали Рахмон нар албан ёсны хэлэлцээ хийлээ

2 өдрийн өмнө өмнө

Намьянжугийн гудамжнаас Халдвартын эцэс хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Газарчны уулзвараас "Цайз 16"-ийн уулзвар хүртэлх авто замыг хааж, шинэчилнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

“FIBA 3x3 Jakarta” тэмцээнд Монгол Улсын шигшээ баг хасагдлаа

2 өдрийн өмнө өмнө

Газрын ховор элемент ба өрсөлдөөн

2 өдрийн өмнө өмнө

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийг албан ёсоор угтлаа

2 өдрийн өмнө өмнө

COP17 бага хуралд гадаадын 7-10 мянган зочин, төлөөлөгч оролцоно гэж төлөвлөжээ

2 өдрийн өмнө өмнө

Саппорогийн уулзвараас Баруун 4 зам хүртэлх явган замыг шинэчлэх ажил үргэлжилж байна

2025-07-24 өмнө

Н.Отгонбаяр: Ногоон байгууламж хариуцсан ажилчдын цалинг 3-3.5 сая төгрөг болгоно

2025-07-24 өмнө

“FIBA 3x3 Jakarta” тэмцээнд Монгол Улсыг төлөөлж хоёр баг өрсөлдөнө

2025-07-24 өмнө

ТЭЗҮ-ийг холбогдох яамдын мэргэжлийн зөвлөлөөр батлууллаа

2025-07-24 өмнө

Э.Т, Ц.С, Л.А нарыг яллагдагчаар татсан байна

2025-07-24 өмнө

Гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас гэрлэлт цуцлуулах нэхэмжлэл гаргасан бол...

САНАЛ БОЛГОХ
2025-07-20 өмнө

Дарь-Эхийн уулзвараас Сансарын аюулгүй тойрог хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ

2025-07-20 өмнө

Бороо орохгүй, өдөртөө 28-30 хэм дулаан байна

2025-07-20 өмнө

Хоёр хар мэнгэтэй цагаан бар өдөр

2025-07-21 өмнө

“Эрдэнэс Тавантолгой”-гоос үндэсний компаниудыг гаргаж, Хятадаас компани урих уу?

2025-07-20 өмнө

Дахин ийм алдаа гаргахгүй ажиллахыг Ерөнхий сайд анхаарууллаа

2025-07-20 өмнө

Монгол Улсын эмэгтэй шигшээ баг хүрэл медалийн төлөө Тайландын багтай өнөөдөр тоглоно

2025-07-20 өмнө

Улаанбаатар ММС энержи баг шигшээ шатанд Сербийн UB багтай тоглоно

2 өдрийн өмнө өмнө

Газарчны уулзвараас "Цайз 16"-ийн уулзвар хүртэлх авто замыг хааж, шинэчилнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Нисдэг тэргээр алба хаагчдыг түймрийн голомтод хүргэлээ

2 өдрийн өмнө өмнө

Газрын ховор элемент ба өрсөлдөөн

2025-07-24 өмнө

ТЭЗҮ-ийг холбогдох яамдын мэргэжлийн зөвлөлөөр батлууллаа

2025-07-24 өмнө

Э.Т, Ц.С, Л.А нарыг яллагдагчаар татсан байна

2025-07-24 өмнө

Н.Отгонбаяр: Ногоон байгууламж хариуцсан ажилчдын цалинг 3-3.5 сая төгрөг болгоно

2025-07-24 өмнө

Гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас гэрлэлт цуцлуулах нэхэмжлэл гаргасан бол...

2025-07-21 өмнө

Цахилгаан хязгаарлах газрууд /2025.07.21/

2 өдрийн өмнө өмнө

Саппорогийн уулзвараас Баруун 4 зам хүртэлх явган замыг шинэчлэх ажил үргэлжилж байна

2025-07-24 өмнө

“FIBA 3x3 Jakarta” тэмцээнд Монгол Улсыг төлөөлж хоёр баг өрсөлдөнө

2025-07-23 өмнө

Орон сууцны санхүүжилтийн тусгайлсан банк байгуулна

2 өдрийн өмнө өмнө

Намьянжугийн гудамжнаас Халдвартын эцэс хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Тэмээтэй хөшөөний уулзвараас Зайсангийн гүүр хүртэлх авто замыг хааж, шинэчилнэ

2025-07-22 өмнө

“Завхан аймгийн Их-Уул сумын Хонгор багийн нутаг дэвсгэрт автомашин онхолдсон байна”

2025-07-21 өмнө

Үс засуулвал жаргал үргэлжид ирнэ

2025-07-21 өмнө

Бороо орохгүй, өдөртөө 31-33 хэм дулаан байна

2025-07-22 өмнө

Х.Нямбаатар: Дүүргүүдийн ажил нийслэлээс гаргаж буй бодлого, шийдвэрээс зөрдөг байж болохгүй

2025-07-22 өмнө

Түймрийн голомтод 429 хүн, 30 автомашинтайгаар ажиллаж байна

2025-07-22 өмнө

Сансарын колонкын уулзвараас хойш Төгс хүнсний дэлгүүр хүртэлх авто замыг хэсэгчлэн хааж, шинэчилнэ

2025-07-22 өмнө

Ухаахудагийг “Энержи ресурс”-т үлдээх үү?!

2025-07-21 өмнө

Ерөнхий сайд албан тушаалтнуудад хариуцлага тооцож ажиллахаа илэрхийлэв

2 өдрийн өмнө өмнө

“FIBA 3x3 Jakarta” тэмцээнд Монгол Улсын шигшээ баг хасагдлаа

2 өдрийн өмнө өмнө

У.Хүрэлсүх, Бүгд Найрамдах Тажикистан Улсын Ерөнхийлөгч Эмомали Рахмон нар албан ёсны хэлэлцээ хийлээ

Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих Дээшээ буцах


Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.