• Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Б.Лхагважав: НӨАТ-ын буцаалтыг тав биш, 7-8 хувь болгох хэрэгтэй, боломж бүрэн бий

Б.ЖАВХЛАН

 

МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч асан, эдийн засагч Б.Лхагважавтай ярилцлаа.

 

-НӨАТ-ын буцаан олголтын хувь хэмжээг хоёр хувиас таван хувь болгох асуудал яригдаж байна. Та өнөөгийн НӨАТ-ын системийг санаачилж байсан хүний хувьд ач холбогдлыг нь тайлбарлана уу?

-Монгол Улс 2006 онд татварын дөрвөн 10-ын бодлогыг баталснаар татваруудаа бууруулсан. Үүний дагуу 2007 онд Татварын ерөнхий хуулиа мөн өөрчилсөн. Нэг ёсондоо 1993 оноос хойш хэрэгжиж эхэлсэн татварын системээ 2006-2007 онд бүтэн өөрчилсөн. НӨАТ-ын хувьд 1997 онд анх батлагдахдаа дэлхийн жишгээс гажууд, нэмүү өртгийн татварын бүртгэлийн системийг нэвтрүүлж чадаагүй байсныг 2015 шинэчилснээр иргэд төлсөн татварынхаа 20 хувийг буцааж авах боломжтой, өнөөгийн тогтолцоо бий болсон.

Ингээд 2016 оны сүүлээс эхлээд манай улсын татварын орлогууд нэмэгдээд эхэлсэн. Аж ахуйн нэгжүүд, иргэдийнхээ тусламжтайгаар ажил хийж байгаа бүх орлогыг бүртгэж, татвараа үнэн зөвөөр авч эхэлсэн гэсэн үг. 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хууль хэрэгжиж эхлэх үед улсын хэмжээнд 1600 ширхэг кассын машин байсан. Өөрөөр хэлбэл, 2001 оны батлагдсан хуулийн дагуу “Ажил үйлчилгээнд кассын машин хэрэглэнэ” гэж зааж өгснөөс хойш, 2016 он хүртэл Монгол Улсын хэмжээнд бий болсон кассын машины тоо 1600 байсан юм. Энэ тоо эхний жилдээ 100 мянга болсон. Одоо 400 мянгад хүрсэн. Өөрөөр хэлбэл, бид НӨАТ-ын одоогийн системийг 7 жилийн хугацаанд маш сайн бэхжүүлж чадсан. Үүнд манай иргэд хамгийн сайн оролцсон гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Харин одоо бид энэ системээ дараагийн шатанд оруулж, ашиглах хэрэгтэй байгаа юм.

-Дараагийн шатанд гэдгийг тодруулбал?

-НӨАТ-ын бүртгэлээр бусад татварын орлого ихэсгэдэг систем юм. Өөрөөр хэлбэл, НӨАТ бол бүртгэлийн систем. Монголын НӨАТ-ын систем 2016 оноос хойш яг зөв явсан. Энэ жишгийг бусад улс орнууд ч сонирхож байгаа. Тэгэхээр асуудал юунд байна вэ гэхээр, энэ бүрдсэн системийг цааш нь хөгжүүлж чадаагүй байна. Одоо бол иргэддээ хоёр хувь байтугай бүр 6-7 хувийг ч буцааж өгч болно. 

-Тийм боломж байгаа юу?

-НӨАТ-ыг гурван этгээд төлж байгаа. Иргэн, аж ахуйн нэгж, дээрээс нь төр өөрөө төлж байгаа. Бид энэ гурван субъектээс ганцхан иргэнд л буцааж өгдөг системийг хийсэн. Гэтэл НӨАТ-ыг эцсийн эцэст иргэн л төлж байгаа. Аж ахуйн нэгж биш. Гэхдээ бүртгэл нь мөнгөн сууриар ашиглахгүй болохоор буруу болчхоод байгаа юм. Мөнгөн суурь гэдэг нь мөнгө олж ирсэн үед л орлого гэж хүлээн зөвшөөрнө гэсэн үг. Тийм учраас аж ахуйн нэгжүүд НӨАТ-ынхаа тайланг мөнгөн сууриар хийх ёстой. Одоо аж ахуйн нэгжүүд аккруил сууриар явж байгаа. Энэ нь орлогоо гурван янзаар ангилаад, тэрний аль түрүүлж ирснийг нь орлого гэж авч үздэг. Нягтлан бодох бүртгэл олон улсын хэмжээнд тэгж явдаг. Гэхдээ НӨАТ-ын бүртгэл бол мөнгөн сууриар явах буюу аж ахуйн нэгж мөнгөн орлого олж ирээгүй байхад, түүнийг орлого гэж тооцохгүй. Энэ ерөнхий системийн асуудал юм. Яг иргэн рүү хандуулбал, манай улсын хэмжээнд 1.2 сая иргэн жилдээ 12 их наяд төгрөгийн цалин авч байгаа. Жишээ нь, та цалингаа авахдаа ХХОАТ, нийгмийн даатгал гээд бүх татвараа төлдөг. Ингээд бүх татвараа төлөөд, гар дээрээ 1.5 сая төгрөг авлаа гэж бодъё. Ингээд дэлгүүрт орж, анхны үйлчилгээ авахаасаа эхлээд, дахиад НӨАТ-ын 10 хувийг төлөөд байгаа юм. Нэг ёсондоо та бүх татвараа төлчхөөд, дахиад дэлгүүрээс юм худалдан авах, өөр янз бүрийн үйлчилгээ авахдаа дахиад 10 хувийн татвар төлж байгаа нь дэндүү харгис байгаа биз.

-Тэгэхээр манайх их өндөр татвартай байна шүү дээ?  

-Та бод доо, бүх татвараа төлчхөөд, дахиад үйлчилгээ авах гэхээр бас 10 хувийн татвар төлөөд байна шүү дээ. Дэндүү өндөр учраас буцаан олголтыг нь тав, тэр байтугай 7-8 хувь болгосон ч болно гэж би үзэж байгаа. Энэ бол иргэндээ хандсан хандлага. Иргэнийхээ тусламжтайгаар бид орлогоо бүртгээд авчихна. Тэгэхээр нэгдүгээрт, иргэн бол бүртгэлийн л ажил хийсэн учраас бага мөнгө төлөх ёстой. Хоёрдугаарт, НӨАТ-ын системийг ашиглаад, мөнгөний урсгалыг зохицуулж болно. Өөрөөр хэлбэл, хаана мөнгө эргэлдэж байна, тэр зах зээлийн сегментийг онцолж, урамшууллаа ахиухан өгөх замаар хар мөнгийг илрүүлдэг. Жишээ нь, орон сууцны зах зээл дээр 4-5 их наяд төгрөг эргэлдэж байна, зарим нь бүртгэлгүй байна гэх шүүмжлэл бий. Тэгвэл жишээ нь орон сууц худалдаж авсан тохиолдолд иргэн хүн НӨАТ-аа 100 хувь эргүүлэн авдаг байж болно. Тэгэх юм бол барилгын салбарын бүх мөнгөн гүйлгээ ил тод гараад ирнэ. Хоёрдугаарт, Улаанбаатарт бизнесийн 60-70 хувь нь төвлөрч байна гэх асуудал. Үүнийг задалъя гэвэл, Улаанбаатараас гадна НӨАТ-тай үйлчилгээ авбал, 70-80 хувиа буцааж авч болно гэх ч юм уу. Үүгээр дамжаад хөдөө орон нутагт байгаа бизнесийн мөнгөн урсгалууд ил тод болно гэсэн үг. Эдгээр нь зөвхөн иргэн талдаа хийж болох зохицуулалтууд юм.

-Тэгвэл аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд?

-Аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд НӨАТ-ын бүртгэлийг мөнгөн суурьт шилжүүлэх хэрэгтэй. Түүнчлэн гааль дээр авч байгаа НӨАТ-ыг зогсоох хэрэгтэй. Гаалийн систем өөрийн гэсэн зорилготой, тэрэндээ нийцсэн таван хувийн татвараа л авахад хангалттай. Бараагаа бүртгүүлээд, оруулж ирснийхээ л татварыг төлнө гэсэн үг. Аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд бараагаа борлуулаад, тэндээс мөнгө орж ирсний дараа НӨАТ-аа төлнө гэсэн үг. Энэ системийг бид хийх цаг нь болсон. Манай гааль дээр НӨАТ авдгаас шалтгаалаад, авлига салдаггүй. Тэгэхээр авлигыг устгахад ч ашигтай. Энэ нь аж ахуйн нэгжүүдийг янз бүрийн дарамтаас чөлөөлөх байх. Аж ахуйн нэгжид хамаарах бас нэг зүйл бол зах зээл шударга байх ёстой. Татвараа төлж байгаа нь зах зээл дээр тоглогч байх ёстой. Гэтэл өнөөдөр маш олон салбар НӨАТ битгий хэл бусад татвар төлөхгүй байна. Гуравдугаарт, төртэй холбоотой асуудал бий. Төр авлигаас салъя гэж их ярьдаг. Авлига гэдэг бол нийтийн мөнгийг нийтэд зарцуулахдаа дундаас нь авч байгаа хууль бус мөнгө шүү дээ. Үүнийг шийдэхийн тулд төр өөрийнхөө төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувь буцааж авах юм. Төрийн тендер, концесс, ажил үйлчилгээ гээд НӨАТ-тай юм худалдан авч байгаа. Төр өөрийнхөө төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувь буцааж авснаар тендер, концесс, худалдан авалтаар явж байгаа мөнгөний урсгал ил тод болж, авлига байхгүй болно.

-НӨАТ-ын буцаан олголтыг нэмэгдүүлснээр эдийн засагт гарах сөрөг болон эерэг үр дүнгийн талаар юу гэх вэ, нэг талдаа энэ нь татварын орлогод сөргөөр нөлөөлнө гэх зэрэг шүүмжлэл бас өрнөж байна шүү дээ?

-Аль 2016 онд л энэ системийг анх нэвтрүүлэхэд татварын орлого бүрдэхгүй гэж байсан. Одоо ч ярьж л байна. Гэтэл 2016 онд энэ системийг нэвтрүүлсний дараа, тухайн жилд нь татварын орлого 500 тэрбум төгрөгөөр давж биелсэн. Тэрнээс хойш жил бүр 1 их наядаар давсан. Ковидын үед хүртэл татварын орлого давж биелсэн. Уул уурхайн салбараа хасаад тооцвол, энэ орлогын өсөлт нь үйлчилгээний салбартай л холбоотой байгаа. Тийм учраас одоо орлого бүрдэхгүй гэдэг гэнэн ойлголтоосоо салах хэрэгтэй. Ер нь НӨАТ бол ажил үйлчилгээг бүртгэх систем. Өөр юу ч биш. Харин бусад татварууд өөр өөрийн гэсэн зорилготой. Гэтэл та жишээ нь цалингаа авахдаа бүх татвараа төлчхөөд, үлдсэн мөнгөнөөсөө дахиад 10 хувийн татвар төлөөд байна шүү дээ. Тэгэхээр 50 хувийг буцааж олгоно гэдэг бол бага хэмжээ. Шаардлагатай бол тухайлсан салбар, аймаг орон нутагт 100 хувь буцааж олго л гээд байгаа юм. 

Ярилцсанд баярлалаа.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2023 ОНЫ АРАВДУГААР САРЫН 25. ЛХАГВА ГАРАГ. № 212 (7197)

    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ


МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ
Сэтгэгдэл үлдээх
  • Цагаар
  • Таалагдсан
  • Цагаар
    • Цагаар
    • Таалагдсан

Сэтгэгдэл байхгүй байна.
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Орон сууцны зээл хүсэгч нь ямар даатгалд заавал хамрагдах шаардлагатай вэ
Д.Батсайхан: Таван толгойг Монголдоо авч үлдсэнд минь талархдаггүй юм гэхэд гүтгэж хэлмэгдүүлмээргүй байна
Э.Бат-Үүл: Оросын олигархиудтай нийлж Монголын уул уурхайн баялгийг булаах тэмцэл өрнөж байна
Н.Алгаа: Уул уурхайнхныг хууль ухраах коммунист аргаар шийтгэвэл эдийн засаг элгээрээ хэвтэнэ



Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





  • Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Б.Лхагважав: НӨАТ-ын буцаалтыг тав биш, 7-8 хувь болгох хэрэгтэй, боломж бүрэн бий

Б.ЖАВХЛАН

 

МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч асан, эдийн засагч Б.Лхагважавтай ярилцлаа.

 

-НӨАТ-ын буцаан олголтын хувь хэмжээг хоёр хувиас таван хувь болгох асуудал яригдаж байна. Та өнөөгийн НӨАТ-ын системийг санаачилж байсан хүний хувьд ач холбогдлыг нь тайлбарлана уу?

-Монгол Улс 2006 онд татварын дөрвөн 10-ын бодлогыг баталснаар татваруудаа бууруулсан. Үүний дагуу 2007 онд Татварын ерөнхий хуулиа мөн өөрчилсөн. Нэг ёсондоо 1993 оноос хойш хэрэгжиж эхэлсэн татварын системээ 2006-2007 онд бүтэн өөрчилсөн. НӨАТ-ын хувьд 1997 онд анх батлагдахдаа дэлхийн жишгээс гажууд, нэмүү өртгийн татварын бүртгэлийн системийг нэвтрүүлж чадаагүй байсныг 2015 шинэчилснээр иргэд төлсөн татварынхаа 20 хувийг буцааж авах боломжтой, өнөөгийн тогтолцоо бий болсон.

Ингээд 2016 оны сүүлээс эхлээд манай улсын татварын орлогууд нэмэгдээд эхэлсэн. Аж ахуйн нэгжүүд, иргэдийнхээ тусламжтайгаар ажил хийж байгаа бүх орлогыг бүртгэж, татвараа үнэн зөвөөр авч эхэлсэн гэсэн үг. 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хууль хэрэгжиж эхлэх үед улсын хэмжээнд 1600 ширхэг кассын машин байсан. Өөрөөр хэлбэл, 2001 оны батлагдсан хуулийн дагуу “Ажил үйлчилгээнд кассын машин хэрэглэнэ” гэж зааж өгснөөс хойш, 2016 он хүртэл Монгол Улсын хэмжээнд бий болсон кассын машины тоо 1600 байсан юм. Энэ тоо эхний жилдээ 100 мянга болсон. Одоо 400 мянгад хүрсэн. Өөрөөр хэлбэл, бид НӨАТ-ын одоогийн системийг 7 жилийн хугацаанд маш сайн бэхжүүлж чадсан. Үүнд манай иргэд хамгийн сайн оролцсон гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Харин одоо бид энэ системээ дараагийн шатанд оруулж, ашиглах хэрэгтэй байгаа юм.

-Дараагийн шатанд гэдгийг тодруулбал?

-НӨАТ-ын бүртгэлээр бусад татварын орлого ихэсгэдэг систем юм. Өөрөөр хэлбэл, НӨАТ бол бүртгэлийн систем. Монголын НӨАТ-ын систем 2016 оноос хойш яг зөв явсан. Энэ жишгийг бусад улс орнууд ч сонирхож байгаа. Тэгэхээр асуудал юунд байна вэ гэхээр, энэ бүрдсэн системийг цааш нь хөгжүүлж чадаагүй байна. Одоо бол иргэддээ хоёр хувь байтугай бүр 6-7 хувийг ч буцааж өгч болно. 

-Тийм боломж байгаа юу?

-НӨАТ-ыг гурван этгээд төлж байгаа. Иргэн, аж ахуйн нэгж, дээрээс нь төр өөрөө төлж байгаа. Бид энэ гурван субъектээс ганцхан иргэнд л буцааж өгдөг системийг хийсэн. Гэтэл НӨАТ-ыг эцсийн эцэст иргэн л төлж байгаа. Аж ахуйн нэгж биш. Гэхдээ бүртгэл нь мөнгөн сууриар ашиглахгүй болохоор буруу болчхоод байгаа юм. Мөнгөн суурь гэдэг нь мөнгө олж ирсэн үед л орлого гэж хүлээн зөвшөөрнө гэсэн үг. Тийм учраас аж ахуйн нэгжүүд НӨАТ-ынхаа тайланг мөнгөн сууриар хийх ёстой. Одоо аж ахуйн нэгжүүд аккруил сууриар явж байгаа. Энэ нь орлогоо гурван янзаар ангилаад, тэрний аль түрүүлж ирснийг нь орлого гэж авч үздэг. Нягтлан бодох бүртгэл олон улсын хэмжээнд тэгж явдаг. Гэхдээ НӨАТ-ын бүртгэл бол мөнгөн сууриар явах буюу аж ахуйн нэгж мөнгөн орлого олж ирээгүй байхад, түүнийг орлого гэж тооцохгүй. Энэ ерөнхий системийн асуудал юм. Яг иргэн рүү хандуулбал, манай улсын хэмжээнд 1.2 сая иргэн жилдээ 12 их наяд төгрөгийн цалин авч байгаа. Жишээ нь, та цалингаа авахдаа ХХОАТ, нийгмийн даатгал гээд бүх татвараа төлдөг. Ингээд бүх татвараа төлөөд, гар дээрээ 1.5 сая төгрөг авлаа гэж бодъё. Ингээд дэлгүүрт орж, анхны үйлчилгээ авахаасаа эхлээд, дахиад НӨАТ-ын 10 хувийг төлөөд байгаа юм. Нэг ёсондоо та бүх татвараа төлчхөөд, дахиад дэлгүүрээс юм худалдан авах, өөр янз бүрийн үйлчилгээ авахдаа дахиад 10 хувийн татвар төлж байгаа нь дэндүү харгис байгаа биз.

-Тэгэхээр манайх их өндөр татвартай байна шүү дээ?  

-Та бод доо, бүх татвараа төлчхөөд, дахиад үйлчилгээ авах гэхээр бас 10 хувийн татвар төлөөд байна шүү дээ. Дэндүү өндөр учраас буцаан олголтыг нь тав, тэр байтугай 7-8 хувь болгосон ч болно гэж би үзэж байгаа. Энэ бол иргэндээ хандсан хандлага. Иргэнийхээ тусламжтайгаар бид орлогоо бүртгээд авчихна. Тэгэхээр нэгдүгээрт, иргэн бол бүртгэлийн л ажил хийсэн учраас бага мөнгө төлөх ёстой. Хоёрдугаарт, НӨАТ-ын системийг ашиглаад, мөнгөний урсгалыг зохицуулж болно. Өөрөөр хэлбэл, хаана мөнгө эргэлдэж байна, тэр зах зээлийн сегментийг онцолж, урамшууллаа ахиухан өгөх замаар хар мөнгийг илрүүлдэг. Жишээ нь, орон сууцны зах зээл дээр 4-5 их наяд төгрөг эргэлдэж байна, зарим нь бүртгэлгүй байна гэх шүүмжлэл бий. Тэгвэл жишээ нь орон сууц худалдаж авсан тохиолдолд иргэн хүн НӨАТ-аа 100 хувь эргүүлэн авдаг байж болно. Тэгэх юм бол барилгын салбарын бүх мөнгөн гүйлгээ ил тод гараад ирнэ. Хоёрдугаарт, Улаанбаатарт бизнесийн 60-70 хувь нь төвлөрч байна гэх асуудал. Үүнийг задалъя гэвэл, Улаанбаатараас гадна НӨАТ-тай үйлчилгээ авбал, 70-80 хувиа буцааж авч болно гэх ч юм уу. Үүгээр дамжаад хөдөө орон нутагт байгаа бизнесийн мөнгөн урсгалууд ил тод болно гэсэн үг. Эдгээр нь зөвхөн иргэн талдаа хийж болох зохицуулалтууд юм.

-Тэгвэл аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд?

-Аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд НӨАТ-ын бүртгэлийг мөнгөн суурьт шилжүүлэх хэрэгтэй. Түүнчлэн гааль дээр авч байгаа НӨАТ-ыг зогсоох хэрэгтэй. Гаалийн систем өөрийн гэсэн зорилготой, тэрэндээ нийцсэн таван хувийн татвараа л авахад хангалттай. Бараагаа бүртгүүлээд, оруулж ирснийхээ л татварыг төлнө гэсэн үг. Аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд бараагаа борлуулаад, тэндээс мөнгө орж ирсний дараа НӨАТ-аа төлнө гэсэн үг. Энэ системийг бид хийх цаг нь болсон. Манай гааль дээр НӨАТ авдгаас шалтгаалаад, авлига салдаггүй. Тэгэхээр авлигыг устгахад ч ашигтай. Энэ нь аж ахуйн нэгжүүдийг янз бүрийн дарамтаас чөлөөлөх байх. Аж ахуйн нэгжид хамаарах бас нэг зүйл бол зах зээл шударга байх ёстой. Татвараа төлж байгаа нь зах зээл дээр тоглогч байх ёстой. Гэтэл өнөөдөр маш олон салбар НӨАТ битгий хэл бусад татвар төлөхгүй байна. Гуравдугаарт, төртэй холбоотой асуудал бий. Төр авлигаас салъя гэж их ярьдаг. Авлига гэдэг бол нийтийн мөнгийг нийтэд зарцуулахдаа дундаас нь авч байгаа хууль бус мөнгө шүү дээ. Үүнийг шийдэхийн тулд төр өөрийнхөө төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувь буцааж авах юм. Төрийн тендер, концесс, ажил үйлчилгээ гээд НӨАТ-тай юм худалдан авч байгаа. Төр өөрийнхөө төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувь буцааж авснаар тендер, концесс, худалдан авалтаар явж байгаа мөнгөний урсгал ил тод болж, авлига байхгүй болно.

-НӨАТ-ын буцаан олголтыг нэмэгдүүлснээр эдийн засагт гарах сөрөг болон эерэг үр дүнгийн талаар юу гэх вэ, нэг талдаа энэ нь татварын орлогод сөргөөр нөлөөлнө гэх зэрэг шүүмжлэл бас өрнөж байна шүү дээ?

-Аль 2016 онд л энэ системийг анх нэвтрүүлэхэд татварын орлого бүрдэхгүй гэж байсан. Одоо ч ярьж л байна. Гэтэл 2016 онд энэ системийг нэвтрүүлсний дараа, тухайн жилд нь татварын орлого 500 тэрбум төгрөгөөр давж биелсэн. Тэрнээс хойш жил бүр 1 их наядаар давсан. Ковидын үед хүртэл татварын орлого давж биелсэн. Уул уурхайн салбараа хасаад тооцвол, энэ орлогын өсөлт нь үйлчилгээний салбартай л холбоотой байгаа. Тийм учраас одоо орлого бүрдэхгүй гэдэг гэнэн ойлголтоосоо салах хэрэгтэй. Ер нь НӨАТ бол ажил үйлчилгээг бүртгэх систем. Өөр юу ч биш. Харин бусад татварууд өөр өөрийн гэсэн зорилготой. Гэтэл та жишээ нь цалингаа авахдаа бүх татвараа төлчхөөд, үлдсэн мөнгөнөөсөө дахиад 10 хувийн татвар төлөөд байна шүү дээ. Тэгэхээр 50 хувийг буцааж олгоно гэдэг бол бага хэмжээ. Шаардлагатай бол тухайлсан салбар, аймаг орон нутагт 100 хувь буцааж олго л гээд байгаа юм. 

Ярилцсанд баярлалаа.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2023 ОНЫ АРАВДУГААР САРЫН 25. ЛХАГВА ГАРАГ. № 212 (7197)



МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ
Сэтгэгдэл үлдээх
  • Цагаар
  • Таалагдсан
  • Цагаар
    • Цагаар
    • Таалагдсан

Сэтгэгдэл байхгүй байна.


Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих

Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Үзэл бодол Спорт Нийгэм Дэлхий Энтертайнмэнт Зурхай
  • Нийтлэл
  • •
  • Ярилцлага
  • •
  • Сурвалжлага
  • •
  • Азийн АШТ
  • •
  • Фото мэдээ
  • •
  • Оддын амьдрал
БҮХ СЭДЭВ
  • •Засгийн газар
  • •Нийслэл
  • •Нийтлэл
  • •Ярилцлага
  • •Байнгын хороо
  • •Сагсанбөмбөг
  • •Чуулган
  • •Сэрэмжлүүлэг
  • •Видео мэдээ
  • •E-Sport
  • •Гэмт хэрэг
  • •Ерөнхийлөгч
  • •Уул уурхай
  • •Яам, Агентлаг
  • •Ипотекийн зээл
ХУРААХ
Абу Дабигийн их дуулгаас...
“Хот”-оос баривчлагдсан хүмүүс...

Б.Лхагважав: НӨАТ-ын буцаалтыг тав биш, 7-8 хувь болгох хэрэгтэй, боломж бүрэн бий

Kuzmo 2023-10-25
    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ
Б.Лхагважав: НӨАТ-ын буцаалтыг тав биш, 7-8 хувь болгох хэрэгтэй, боломж бүрэн бий

Б.ЖАВХЛАН

 

МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч асан, эдийн засагч Б.Лхагважавтай ярилцлаа.

 

-НӨАТ-ын буцаан олголтын хувь хэмжээг хоёр хувиас таван хувь болгох асуудал яригдаж байна. Та өнөөгийн НӨАТ-ын системийг санаачилж байсан хүний хувьд ач холбогдлыг нь тайлбарлана уу?

-Монгол Улс 2006 онд татварын дөрвөн 10-ын бодлогыг баталснаар татваруудаа бууруулсан. Үүний дагуу 2007 онд Татварын ерөнхий хуулиа мөн өөрчилсөн. Нэг ёсондоо 1993 оноос хойш хэрэгжиж эхэлсэн татварын системээ 2006-2007 онд бүтэн өөрчилсөн. НӨАТ-ын хувьд 1997 онд анх батлагдахдаа дэлхийн жишгээс гажууд, нэмүү өртгийн татварын бүртгэлийн системийг нэвтрүүлж чадаагүй байсныг 2015 шинэчилснээр иргэд төлсөн татварынхаа 20 хувийг буцааж авах боломжтой, өнөөгийн тогтолцоо бий болсон.

Ингээд 2016 оны сүүлээс эхлээд манай улсын татварын орлогууд нэмэгдээд эхэлсэн. Аж ахуйн нэгжүүд, иргэдийнхээ тусламжтайгаар ажил хийж байгаа бүх орлогыг бүртгэж, татвараа үнэн зөвөөр авч эхэлсэн гэсэн үг. 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс хууль хэрэгжиж эхлэх үед улсын хэмжээнд 1600 ширхэг кассын машин байсан. Өөрөөр хэлбэл, 2001 оны батлагдсан хуулийн дагуу “Ажил үйлчилгээнд кассын машин хэрэглэнэ” гэж зааж өгснөөс хойш, 2016 он хүртэл Монгол Улсын хэмжээнд бий болсон кассын машины тоо 1600 байсан юм. Энэ тоо эхний жилдээ 100 мянга болсон. Одоо 400 мянгад хүрсэн. Өөрөөр хэлбэл, бид НӨАТ-ын одоогийн системийг 7 жилийн хугацаанд маш сайн бэхжүүлж чадсан. Үүнд манай иргэд хамгийн сайн оролцсон гэдгийг хэлэх хэрэгтэй. Харин одоо бид энэ системээ дараагийн шатанд оруулж, ашиглах хэрэгтэй байгаа юм.

-Дараагийн шатанд гэдгийг тодруулбал?

-НӨАТ-ын бүртгэлээр бусад татварын орлого ихэсгэдэг систем юм. Өөрөөр хэлбэл, НӨАТ бол бүртгэлийн систем. Монголын НӨАТ-ын систем 2016 оноос хойш яг зөв явсан. Энэ жишгийг бусад улс орнууд ч сонирхож байгаа. Тэгэхээр асуудал юунд байна вэ гэхээр, энэ бүрдсэн системийг цааш нь хөгжүүлж чадаагүй байна. Одоо бол иргэддээ хоёр хувь байтугай бүр 6-7 хувийг ч буцааж өгч болно. 

-Тийм боломж байгаа юу?

-НӨАТ-ыг гурван этгээд төлж байгаа. Иргэн, аж ахуйн нэгж, дээрээс нь төр өөрөө төлж байгаа. Бид энэ гурван субъектээс ганцхан иргэнд л буцааж өгдөг системийг хийсэн. Гэтэл НӨАТ-ыг эцсийн эцэст иргэн л төлж байгаа. Аж ахуйн нэгж биш. Гэхдээ бүртгэл нь мөнгөн сууриар ашиглахгүй болохоор буруу болчхоод байгаа юм. Мөнгөн суурь гэдэг нь мөнгө олж ирсэн үед л орлого гэж хүлээн зөвшөөрнө гэсэн үг. Тийм учраас аж ахуйн нэгжүүд НӨАТ-ынхаа тайланг мөнгөн сууриар хийх ёстой. Одоо аж ахуйн нэгжүүд аккруил сууриар явж байгаа. Энэ нь орлогоо гурван янзаар ангилаад, тэрний аль түрүүлж ирснийг нь орлого гэж авч үздэг. Нягтлан бодох бүртгэл олон улсын хэмжээнд тэгж явдаг. Гэхдээ НӨАТ-ын бүртгэл бол мөнгөн сууриар явах буюу аж ахуйн нэгж мөнгөн орлого олж ирээгүй байхад, түүнийг орлого гэж тооцохгүй. Энэ ерөнхий системийн асуудал юм. Яг иргэн рүү хандуулбал, манай улсын хэмжээнд 1.2 сая иргэн жилдээ 12 их наяд төгрөгийн цалин авч байгаа. Жишээ нь, та цалингаа авахдаа ХХОАТ, нийгмийн даатгал гээд бүх татвараа төлдөг. Ингээд бүх татвараа төлөөд, гар дээрээ 1.5 сая төгрөг авлаа гэж бодъё. Ингээд дэлгүүрт орж, анхны үйлчилгээ авахаасаа эхлээд, дахиад НӨАТ-ын 10 хувийг төлөөд байгаа юм. Нэг ёсондоо та бүх татвараа төлчхөөд, дахиад дэлгүүрээс юм худалдан авах, өөр янз бүрийн үйлчилгээ авахдаа дахиад 10 хувийн татвар төлж байгаа нь дэндүү харгис байгаа биз.

-Тэгэхээр манайх их өндөр татвартай байна шүү дээ?  

-Та бод доо, бүх татвараа төлчхөөд, дахиад үйлчилгээ авах гэхээр бас 10 хувийн татвар төлөөд байна шүү дээ. Дэндүү өндөр учраас буцаан олголтыг нь тав, тэр байтугай 7-8 хувь болгосон ч болно гэж би үзэж байгаа. Энэ бол иргэндээ хандсан хандлага. Иргэнийхээ тусламжтайгаар бид орлогоо бүртгээд авчихна. Тэгэхээр нэгдүгээрт, иргэн бол бүртгэлийн л ажил хийсэн учраас бага мөнгө төлөх ёстой. Хоёрдугаарт, НӨАТ-ын системийг ашиглаад, мөнгөний урсгалыг зохицуулж болно. Өөрөөр хэлбэл, хаана мөнгө эргэлдэж байна, тэр зах зээлийн сегментийг онцолж, урамшууллаа ахиухан өгөх замаар хар мөнгийг илрүүлдэг. Жишээ нь, орон сууцны зах зээл дээр 4-5 их наяд төгрөг эргэлдэж байна, зарим нь бүртгэлгүй байна гэх шүүмжлэл бий. Тэгвэл жишээ нь орон сууц худалдаж авсан тохиолдолд иргэн хүн НӨАТ-аа 100 хувь эргүүлэн авдаг байж болно. Тэгэх юм бол барилгын салбарын бүх мөнгөн гүйлгээ ил тод гараад ирнэ. Хоёрдугаарт, Улаанбаатарт бизнесийн 60-70 хувь нь төвлөрч байна гэх асуудал. Үүнийг задалъя гэвэл, Улаанбаатараас гадна НӨАТ-тай үйлчилгээ авбал, 70-80 хувиа буцааж авч болно гэх ч юм уу. Үүгээр дамжаад хөдөө орон нутагт байгаа бизнесийн мөнгөн урсгалууд ил тод болно гэсэн үг. Эдгээр нь зөвхөн иргэн талдаа хийж болох зохицуулалтууд юм.

-Тэгвэл аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд?

-Аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд НӨАТ-ын бүртгэлийг мөнгөн суурьт шилжүүлэх хэрэгтэй. Түүнчлэн гааль дээр авч байгаа НӨАТ-ыг зогсоох хэрэгтэй. Гаалийн систем өөрийн гэсэн зорилготой, тэрэндээ нийцсэн таван хувийн татвараа л авахад хангалттай. Бараагаа бүртгүүлээд, оруулж ирснийхээ л татварыг төлнө гэсэн үг. Аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд бараагаа борлуулаад, тэндээс мөнгө орж ирсний дараа НӨАТ-аа төлнө гэсэн үг. Энэ системийг бид хийх цаг нь болсон. Манай гааль дээр НӨАТ авдгаас шалтгаалаад, авлига салдаггүй. Тэгэхээр авлигыг устгахад ч ашигтай. Энэ нь аж ахуйн нэгжүүдийг янз бүрийн дарамтаас чөлөөлөх байх. Аж ахуйн нэгжид хамаарах бас нэг зүйл бол зах зээл шударга байх ёстой. Татвараа төлж байгаа нь зах зээл дээр тоглогч байх ёстой. Гэтэл өнөөдөр маш олон салбар НӨАТ битгий хэл бусад татвар төлөхгүй байна. Гуравдугаарт, төртэй холбоотой асуудал бий. Төр авлигаас салъя гэж их ярьдаг. Авлига гэдэг бол нийтийн мөнгийг нийтэд зарцуулахдаа дундаас нь авч байгаа хууль бус мөнгө шүү дээ. Үүнийг шийдэхийн тулд төр өөрийнхөө төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувь буцааж авах юм. Төрийн тендер, концесс, ажил үйлчилгээ гээд НӨАТ-тай юм худалдан авч байгаа. Төр өөрийнхөө төлсөн НӨАТ-ыг 100 хувь буцааж авснаар тендер, концесс, худалдан авалтаар явж байгаа мөнгөний урсгал ил тод болж, авлига байхгүй болно.

-НӨАТ-ын буцаан олголтыг нэмэгдүүлснээр эдийн засагт гарах сөрөг болон эерэг үр дүнгийн талаар юу гэх вэ, нэг талдаа энэ нь татварын орлогод сөргөөр нөлөөлнө гэх зэрэг шүүмжлэл бас өрнөж байна шүү дээ?

-Аль 2016 онд л энэ системийг анх нэвтрүүлэхэд татварын орлого бүрдэхгүй гэж байсан. Одоо ч ярьж л байна. Гэтэл 2016 онд энэ системийг нэвтрүүлсний дараа, тухайн жилд нь татварын орлого 500 тэрбум төгрөгөөр давж биелсэн. Тэрнээс хойш жил бүр 1 их наядаар давсан. Ковидын үед хүртэл татварын орлого давж биелсэн. Уул уурхайн салбараа хасаад тооцвол, энэ орлогын өсөлт нь үйлчилгээний салбартай л холбоотой байгаа. Тийм учраас одоо орлого бүрдэхгүй гэдэг гэнэн ойлголтоосоо салах хэрэгтэй. Ер нь НӨАТ бол ажил үйлчилгээг бүртгэх систем. Өөр юу ч биш. Харин бусад татварууд өөр өөрийн гэсэн зорилготой. Гэтэл та жишээ нь цалингаа авахдаа бүх татвараа төлчхөөд, үлдсэн мөнгөнөөсөө дахиад 10 хувийн татвар төлөөд байна шүү дээ. Тэгэхээр 50 хувийг буцааж олгоно гэдэг бол бага хэмжээ. Шаардлагатай бол тухайлсан салбар, аймаг орон нутагт 100 хувь буцааж олго л гээд байгаа юм. 

Ярилцсанд баярлалаа.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2023 ОНЫ АРАВДУГААР САРЫН 25. ЛХАГВА ГАРАГ. № 212 (7197)

ФОТО:

Сэдвүүд : #Ярилцлага  
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Орон сууцны зээл хүсэгч нь ямар даатгалд заавал хамрагдах шаардлагатай вэ
Д.Батсайхан: Таван толгойг Монголдоо авч үлдсэнд минь талархдаггүй юм гэхэд гүтгэж хэлмэгдүүлмээргүй байна
Э.Бат-Үүл: Оросын олигархиудтай нийлж Монголын уул уурхайн баялгийг булаах тэмцэл өрнөж байна
Н.Алгаа: Уул уурхайнхныг хууль ухраах коммунист аргаар шийтгэвэл эдийн засаг элгээрээ хэвтэнэ
ШУУРХАЙ МЭДЭЭ
6 минутын өмнө өмнө

Удаан хүлээлгэсэн “Гашуунсухайт”-ын нээлтийг урьдаас бэлдсэн акцаар дарав уу?!

7 минутын өмнө өмнө

“Ухаахудаг”-ийн 2 боть эмхэтгэлийг тараасанд Ж.Оджаргал уурлажээ

9 минутын өмнө өмнө

Цахилгаан хязгаарлах газрууд /2025.05.16/

17 минутын өмнө өмнө

Үс засуулвал сайн нөхөртэй нөхөрлөнө

20 минутын өмнө өмнө

Ялимгүй цас орно

12 цагийн өмнө өмнө

Ерөнхий сайдын нэр дурдагдсан гомдол, мэдээлэлд хяналт шалгалт хийж байна

14 цагийн өмнө өмнө

Мансууруулах эм, сэтгэцэд нөлөөт бодисын хууль бус эргэлттэй тэмцэх үндэсний хорооны II хуралдаан боллоо

15 цагийн өмнө өмнө

Монгол Улсын хөгжлийн 2026 оны төлөвлөгөөний төслийн нэг дэх хэлэлцүүлгийг хийж байна

15 цагийн өмнө өмнө

Л.Соронзонболд: Иргэдэд мэдээлэлд суурилсан хөрөнгө оруулалт хийх боломжийг олгож, хамгаалах асуудлыг хуульчлах нь чухал байна

15 цагийн өмнө өмнө

10 дугаар хорооллын "МТ" ШТС-ын уулзвараас "Төмөр замын дээд сургууль"-ийн уулзвар хүртэлх авто замыг хааж, шинэчилнэ

15 цагийн өмнө өмнө

Шадивлангийн зуслан чиглэлийн авто замаас Дамбадаржаа хүртэлх нэгдүгээр хэсгийн 2.4 км авто замын хөдөлгөөнийг нээлээ

15 цагийн өмнө өмнө

Минносато Тимбэрволвис өрнөд бүсийн аваргын төлөө шалгарч үлдлээ

20 цагийн өмнө өмнө

Д.Амарбаясгалан: Виз нь гарчхаад тухайн улсад нэвтэрч чадахгүй байгаа иргэдийн асуудлыг Гадаад хэргийн яам хэрхэн яаж анхаарч байна

22 цагийн өмнө өмнө

Ерөнхийлөгчийн ивээл дор 37 дахь удаагийн “Номын баяр” болно

23 цагийн өмнө өмнө

“Найрамдал” чиглэлийн замыг шинэчлэх ажил 60 хувьтай үргэлжилж байна

23 цагийн өмнө өмнө

Шарга морьт, Хандгайтын авто замын уулзварт цагдаагийн хяналтын пост ашиглалтад орлоо

23 цагийн өмнө өмнө

120 мянгат, 19 дүгээр хороолол орчимд шөнийн цагаар хэрэглээний хүйтэн ус хязгаарлана

23 цагийн өмнө өмнө

21 жил яригдсан төмөр замыг 22 сарын хугацаанд ашиглалтад оруулна

23 цагийн өмнө өмнө

Бостон Селтикс талбайдаа хожиж цувралыг дахин нэг тоглолтоор сунгаж чадлаа

23 цагийн өмнө өмнө

Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлууд /25-05-15/

23 цагийн өмнө өмнө

Урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авч ажиллахыг ЗГ-т чиглэл болголоо

1 өдрийн өмнө өмнө

Халуун ус өнөөдрөөс хязгаарлах байршил

1 өдрийн өмнө өмнө

Цахилгаан хязгаарлах газрууд /2025.05.15/

1 өдрийн өмнө өмнө

Гашуунсухайт боомтын нүүрс экспортлох хүчин чадал 3 дахин нэмэгджээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ы Ганцмод боомтод ажиллалаа

1 өдрийн өмнө өмнө

Таван шар мэнгэтэй хөх бич өдөр

1 өдрийн өмнө өмнө

Оройдоо бага зэргийн бороо орно

1 өдрийн өмнө өмнө

Л.Оюун-Эрдэнэ:Гашуунсухайт-Ганцмод төмөр замын бүтээн байгуулалт гараанаас гарлаа

1 өдрийн өмнө өмнө

Бүтээн байгуулалтыг 22 сарын хугацаанд ашиглалтад оруулна

1 өдрийн өмнө өмнө

Оклахома Сити Тандер талбайдаа цувралын тав дахь тоглолтод хожлоо

САНАЛ БОЛГОХ
2025-05-09 өмнө

“Сэлбэ дэд төв” төслийг Тагнуулынхан анхаарах хэрэгтэй юу?!

2025-05-09 өмнө

Зайсангийн зүүн гүүрийг шинэчлэх ажлын явц 82 хувьтай байна

2025-05-09 өмнө

Нисэхийн тойргийг олон түвшинт уулзвар болгох ажил үргэлжилж байна

2025-05-09 өмнө

Цахилгаан хязгаарлах газрууд /2025.05.09/

2025-05-09 өмнө

Зээл хүсэгчдийн орлогын тогтвортой байдлыг тодорхойлох баримтууд

2025-05-09 өмнө

Нийслэлийн ногоон бүсэд хуурайшилт их, гал түймрийн эрсдэл өндөр байна

2025-05-09 өмнө

Бусдын эзэмшил газарт зөвшөөрөлгүй барьж буй “Оргил МГЛ” ХХК-ийн барилгын каркасыг албадан буулгаж, газрыг чөлөөлж байна

2025-05-09 өмнө

Улсын нөөцөд байсан Ухаахудагийн лицензийг “Энержи ресурс” яаж авсан бэ?

2025-05-09 өмнө

Нийслэлд барилгын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй ААН-үүдэд төлөвлөгөөт шалгалт хийж эхэллээ

2025-05-09 өмнө

Хоёр хар мэнгэтэй шар бар өдөр

2025-05-09 өмнө

Унадаг дугуйтай хүнийг мөргөж зугтаасан машиныг хүүхэд жолоодож байжээ

2025-05-09 өмнө

Өдөртөө 17-19 хэм дулаан байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Э.Бат-Үүл: Оросын олигархиудтай нийлж Монголын уул уурхайн баялгийг булаах тэмцэл өрнөж байна

2025-05-11 өмнө

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Ялалтын баярын ёслолд оролцлоо

2025-05-09 өмнө

Хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хуулийн төслийг өргөн мэдүүлэв

2025-05-09 өмнө

Минносато Тимбэрволвис хоёр дахь тоглолтод хожиж, цувралыг тэнцүүллээ

2025-05-09 өмнө

Ж.Галбадрах:Төслийн аргачлалын зарчим ажлын хэсгийн зорилгод нийцлээ

2025-05-09 өмнө

NBA-ын плэй-оффын эхний шатны тоглолтын төгсгөлийн гайхалтай бичлэг (2024-2025)

2 өдрийн өмнө өмнө

Н.Алгаа: Уул уурхайнхныг хууль ухраах коммунист аргаар шийтгэвэл эдийн засаг элгээрээ хэвтэнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Д.Амгаланг явуулж “Авлигал” хорооллыг нураалгаач?!

2 өдрийн өмнө өмнө

Д.Батсайхан: Таван толгойг Монголдоо авч үлдсэнд минь талархдаггүй юм гэхэд гүтгэж хэлмэгдүүлмээргүй байна

2 өдрийн өмнө өмнө

С.Баярцогт Л.Оюун-Эрдэнэ хоёрын зөрчил хурцдаад эхлэв үү?

2025-05-11 өмнө

Нисэхийн тойргийг олон түвшинт уулзвар болгох ажил үргэлжилж байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Доналд Трампын 100 хоногийн талаар хэн, юуг онцлов

2 өдрийн өмнө өмнө

Өнөөдрөөс “Улаанбаатар марафон”-ы энгэрийн дугаарыг олгоно

2025-05-11 өмнө

Үс засуулвал эд мал арвидна

2025-05-11 өмнө

Өдөртөө 24-26 хэм дулаан байна

2025-05-12 өмнө

УИХ-ын эрхэм 126 гишүүний сонорт эмч Ж.Хатанбаатараас хүргэж байгаа ил захидал

2025-05-11 өмнө

Улсын Их Хурлын Тамгын газрын ажилтнууд Түргэний цэцэрлэгт мод тарилаа

2025-05-12 өмнө

Т.Мандахбаяр: Их сургуулийнхаа нүүр царай болж үйл ажиллагаануудад оролцох бахархалтай байдаг

Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих Дээшээ буцах


Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.