- Хэрэв танхимын санаачилга биеллээ олбол эдийн засаг одоогийнхоос даруй 2.5 дахин тэлэх боломж байна

- Нэгэнт орлогогүй, үйл ажиллагаа нь доголдсон, ажилтнаа цомхотгосон компанид нийгмийн даатгал төлнө гэсэн ойлголт байхгүй

Улсын хэмжээнд ажилгүйдэл нэмэгдэж, иргэдийн худалдан авах чадвар сүүлийн хоёр сарын хугацаанд эрс буурлаа. Үндэсний статистикийн хорооны мэдээлснээр ажилгүйдлийн түвшин огцом өсөж, дотоодын хөрөнгийн зах зээл 300 орчим тэрбум төгрөгөөр агшжээ. Бизнесүүд ганхаж, бараа бүтээгдэхүүний борлуулалт хумигдах болов. Аж ахуйн нэгжүүд эргэлтийн хөрөнгөгүй болж, импортын худалдаанд тасалдал үүсэв. Оны эхэн үетэй харьцуулахад эдийн засаг ташраараа унаж, ажлын байрууд хэдийн хүндэрч эхэллээ. Бизнесийн салбарыг төлөөлж буй МҮХАҮТ-ын олон удаагийн судалгаа нөхцөл байдлыг улам бодитой өгүүлэх аж. Тэр тусмаа хувираа бизнес эрхлэгчид COVID-19 цар тахлын хөл хорио тогтоосон энэ үед хамгийн их хохирол амсаж байна. Тэдний 90 гаруй хувийнх нь үйл ажиллагаа доголдож, орлого нь буурчээ. Тодруулбал, нэг сая хүн амьдралаа залгуулдаг хувийн хэвшил урьд өмнө учирч байгаагүй гүн хямралтай нүүр тулаад байна. 

Монголын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхимаас түүврийн аргаар 10 гаруй мянган иргэнийг хамруулан хийсэн “Ажлын байрнаас хамаарах иргэдийн орлогын өөрчлөлтийн судалгаа”-гаар иргэдийн 73 хувьд COVID-19 цар тахлын хөл хорио маш их нөлөөлжээ. Өөрөөр хэлбэл, 10 өрх тутмын долоо нь хүндхэн байдалтай байна. Судалгаанд оролцогсдыг насны ангиллаар авч үзвэл, 40-49 насны иргэдийн 76 хувь нь коронавирус тэдний амьдралд маш их нөлөөлсөн гэж хариулсан байна. 400 мянга хүртэлх орлоготой иргэдэд хөл хорио илүү хүнд тусжээ. Хувиараа бизнес эрхлэгчдийн 90 хувийнх нь өрхийн орлогод хөл хорио шууд нөлөөлсөн бол олон улсын байгууллага, төрийн байгууллагад ажилладаг иргэдийн хувьд орлогын нөлөө харьцангуй бага байгааг судалгааны дүн илтгэнэ. Иргэдийн орлогыг хамгаалах чиглэлээр УИХ, Засгийн газраас гаргасан шийдвэрүүд нь иргэдийн орлогод хэрхэн нөлөөлж байгаа талаар тодруулахад, судалгаанд оролцсон иргэдийн 45 хувь нь орлогод нөлөөлөхгүй гэж хариулсан бол 30 хувь нь гарсан шийдвэрийн талаар тодорхой мэдээлэлгүй байна. 

 

Эрх баригчид зөвхөн сонгуулийн оноо цуглуулж, бусдад таалагдах гэж асар их мөнгийг үр дүнгүй цацаж буй нь эндээс харагдана. Харин үүний оронд бизнесээ, хувийн хэвшлийнхнээ, аж ахуйн нэгжүүдээ хамгийн сайн мэддэг МҮХАҮТ-д хямралын эсрэг авах арга хэмжээг удирдах эрх мэдэл олговол илүү сайн үр дүнд хүрэх байх. COVID-19 цар тахлын хөл хорионоос үүдэн эдийн засагт бий болж буй эрсдэлд тооцоо судалгаатай хандаж, арга замыг нь хамгийн бодитой тодорхойлж буй байгууллага бол өнөөдөр танхим л байна. Улс төрийн үзэмжээр бус, бизнесийн зарчмаар асуудалд хандаж, ажлын байрыг хадгалах боломж, гарцыг ажил хэрэгчээр эрэлхийлж байгаагаас нь үүнийг харж болох юм. Мөнгөний бодлогын хүүг бууруулахыг удаа дараа шаардаж, 2020 оны сонгууль угтсан төсвийг тодотгох учиртайг МҮХАҮТ үргэлж сануулж буй. Бодлогын хүү хоёр нэгж хувиар буурч, есөн хувь болов. Харин төсөвт өөрчлөлт гарсангүй. Төр данхар зардлаа танахгүй байгаа нь хямралыг улам хурцатгахаар байна. Засгийн газрын гаргаж буй шийдвэрүүд ажлын байрыг хадгалах, борлуулалтын орлогыг нэмэхэд бус зөвхөн иргэдийн саналыг худалдаж авахад чиглэх болов. Танхимын зүгээс таван багц бүхий 21 санал хүргүүлсэн боловч хариу санал болгосон шийдэл нь зөвхөн улс төрийн хожил, сонгуулийн ялалт руу хазайжээ. Өөрөөр хэлбэл, иргэдээ ажилтай, орлоготой байлгахад бус нүд хуурах төдий арга хэмжээ авсан болоод өнгөрлөө. 

Долоон асуудал нь хувийн хэвшлийн үйл ажиллагааг тэлэх, дэмжихэд чиглэсэнгүй. Компаниуд том, жижиггүй үйл ажиллагаа нь дээсэн дөрөөн дээр байна. Нэгэнт орлогогүй, үйл ажиллагаа нь доголдсон, ажилтнаа цомхотгосон компанид нийгмийн даатгал төлнө гэсэн ойлголт байхгүй. Цомхотголд өртсөн ажилтан Засгийн газрын шийдвэрийн ач тусыг ч хүртэхгүй гэсэн үг. Эдийн засгийг цаашид зөв залахгүй бол ирж буй хямрал руу бид өөрсдөө гүйгээд орох нь. МҮХАҮТ-аас эдийн засгийг эрчимжүүлэх нэгж байгуулах саналыг Засгийн газарт хүргүүлсэн ч өнөөдрийг хүртэл ямар нэгэн чимээ сураг гарсангүй. Гол төслүүдээ хөдөлгөх, далайцтай бүтээн байгуулалт өрнүүлэх, ипотекийн зээл олголтоо нэмэгдүүлэх, жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих зээлийн чимээ сураг гарсангүй. Гол төслүүдээ хөдөлгөх, далайцтай бүтээн байгуулалт өрнүүлэх, ипотекийн зээл олголтоо нэмэгдүүлэх, жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих зээлийн сангийн хөрөнгийг зузаатгаж, зээл олголтыг сайжруулах, тендер, сонгон шалгаруулалтыг ил тод шударга, шуурхай, хүртээмжтэй явуулах, компани, аж ахуйн нэгжид төр өөрөө батлан даалт гаргах гэх мэтээр цаг алдалгүй хурдтай ажиллахгүй бол эдийн засаг бүхэлдээ сэхээний тасагт шилжихээр байна.

МҮХАҮТ-ын ерөнхийлөгч О.Амартүвшин “Үндэсний томоохон компаниудаа зөв зохион байгуулалтад оруулаад, танхим, хувийн хэвшлийн ил тод манлайллаар хямралыг давж чадна” хэмээн мэдэгдсэн. Улстөрчдөд биш хувийн хэвшилдээ итгэж, найдах цаг өнөөдөр ирлээ. Хэрэв танхимын дээрх санаачилга биеллээ олбол эдийн засаг одоогийнхоос даруй 2.5 дахин тэлэх боломж байна. Улс төрд ойрхон, эзэд нь улстөрчидтэй нөлөө бүхий холбоо хамааралтай болсон цөөн хэдэн компани л ашигтай ажиллах нь чухал биш. Харин олон компани ажлын байраа хадгалж үлдэх нь нэн тэргүүнд анхаарлаа хандуулах асуудал болоод байна. Хэрэв мэргэжлийн байгууллагын дуу хоолойг сонсож, тэдний санал, зөвлөгөөг бодит амьдралд хэрэгжүүлбэл Монгол Улс хямралыг хохирол багатай даван туулах боломжтой. Өөрсдөө хийж чадахгүй юм бол ядаж чаддаг нэгэнд нь энэ ажлыг даалгаж яагаад болохгүй гэж.

Эх сурвалж: “Засгийн газрын мэдээ” сонин