Гэрэл зураг түүх өгүүлнэ гэдэг дээ. Тэгвэл өчигдөр “Хүннү молл”-д байрлах “Гамма” агентлагийн гэрэл зургийн галлерейд түүхийн нэгэн хуудас эргэв. Тодруулбал, БНМАУ-ын Төрийн тэргүүн, Ерөнхий сайд, МАХН-ын төв хорооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга асан, БНМАУ-ын баатар, Хөдөлмөрийн баатар Ю.Цэдэнбалын гэрэл зургийн халсанд бууж үлдсэн амьдралын 100 хором дэлгэгдсэн юм. Энэ жил түүний мэндэлсний 100 жилийн ой тохиосон бөгөөд ойн хүрээнд уг үзэсгэлэнг гаргажээ. Үзэсгэлэнгийн танхимд орохоос өмнө яагаад ч юм олны нүдэнд дасал болсон нөгөө л гараа даллаж инээсэн Төрийн тэргүүн, Ерөнхий сайдын дүр зураг байгаа байх гэсэн бодол толгойд байсныг нуух юун.

Гэсэн ч үзэсгэлэнгийн дүр төрх огт эсрэгээрээ байв. Москвагийн их сургуульд элсэн орж буй оюутнаас эхлээд шинэ жилийн үдэшлэгт залуухан бүсгүйтэй бүжиглэх хөгжилтэй залуу, ээж, охин дүүгийн хамт гэрийнхээ гадаа инээмсэглэн суух хүү гээд түүнийг бусдын л адил эгэл жирийн хэрнээ энгүй нэгэн байсныг илэрхийлэх гэрэл зургууд угтсан юм. Тус үзэсгэлэнг СГЗ, “Гамма” агентлагийн гэрэл зурагчин С.Цацралт, МУБИС-ийн эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга, доктор, профессор Ч.Болдбаатар нар хамтран гаргаж байгаа аж.

Энэ үеэр   СГЗ, “Гамма” агентлагийн гэрэл зурагчин С.Цацралт “Ю.Цэдэнбал нам төрийн удирдагчийг 44 жил хийсэн гэдгээрээ Монголын түүхэнд мөнхрөн үлдсэн. Тиймээс бид энэ хүнийг удирдагч гэхээс илүү бусдын адил хүн байсан юм шүү гэдгийг харуулахыг зорьсон. Манай үзэсгэлэн ямар нэгэн улс төрийн зорилго агуулаагүй. Бид үзэсгэлэнгээ бие дааж хийж байгаа. Төр засаг, нам, холбооны тусламж, дэмжлэг аваагүй.

Би гэрэл зураг цугуулдаг, гэрэл зурагчин хүн. Өөрийнхөө цуглуулсан зурагнаас сорчилж авсан. Ер нь 1916-1991 он хүртэлх зурагнаас сонгосон. Монголын түүхэнд Ю.Цэдэнбал, маршал Х.Чойбалсан нарын зураг маш их байдаг. Ю.Цэдэнбалын бүх зургийг үзүүлнэ гэвэл Хүннү моллын үзэсгэлэнгийн танхим байтугай талбай хэрэгтэй болно. Хүмүүс түүнийг улс төрийн талаас сайн, муу гээд янз бүрээр ярьдаг.

Тиймээс хувь хүнийхээ хувьд ямар хүн байсан юм бэ гэдгийг л үзэсгэлэнгээрээ харуулахыг зорьсон” гэсэн юм. Мөн тэрбээр уг үзэсгэлэнг гаргахын тулд хэд хэдэн хүнтэй уулзаж, судалгаа хийжээ. Түүний ажилд ихэвчлэн залуучууд тусалсан бөгөөд зарим нь Ю.Цэдэнбалын талаар мэдэхгүй байсан нь сэтгэлийг нь их эмзэглүүлсэн гэдгийг онцолж байлаа. Тиймээс залууст хандаж энэхүү үзэсгэлэнг ирж үзээрэй хэмээн уриалсан. Энэ өдөр Ю.Цэдэнбалын амьдралын 100 хормыг сонирхохоор ирсэн хүмүүс олон байлаа.

Цугларсан олны дунд инээж хөхөрсөн, гайхаж дуу алдсандаа гэрэл зургийг имтэрсэн басхүү гүн бодолд автаж зогссон нэгэн ч харагдав. Мэдээж үзэсгэлэнд ирсэн хүн бүр дотроо нэгийг бодож, сэтгэл ханасан нь тэдний харц, үйл хөдлөлөөс илэрхий. Үзэслэнгийн үеэр Ю.Цэдэнбалтай гурван ч удаа уулзаж байсан гэх Алтан гадас одонт У.Заяат гуайтай таарсан юм. Тэрбээр , “Дурсамж сэргээд сайхан байна.

Би Цэдэнбал гуайтай гурван ч удаа уулзсан. Уулзалтынхаа нэгхэн хэсгийг нь дурдвал, тухайн үеийн ЗХУ-ын тусламжтайгаар барьсан Сэлэнгэ аймгийн Орхонтуулын сангийн аж ахуйг ашиглалтад оруулах үед таарсан юм. Тэгэхэд Ю.Цэдэнбал даргатай хамт Моловжамц, Майдар, Зөвлөлтийн элчин Смернов явж байсан. Гурван удаагийн уулзалтаас ажлын голыг олж хүнээс асуудаг, хүнд их халамжтай хүн шиг  санагдсан. Чамд юу дутаж байна вэ гэж л асуудаг. Яах вэ, тухайн үед бид санаа зовоод нэг их юм нэхэхгүй л дээ.

Гэхдээ би Орхонтуулын сангийн аж ахуйд сургууль, цэцэрлэг барилаа. Одоо уурын зуухны мэргэжилтэн л хэрэгтэй байна. Мэргэжлийн хүн авахгүй бол энэ том объектыг өвөл ажиллуулахад хэцүү байна гэж хэлсэн. Ю.Цэдэнбал дарга зүйтэй гэж байсан. Тийм л хүн” хэмээн бидэнд дурсамжаа хуваалцсан. Үзэсгэлэнд дэлгэгдсэн гэрэл зургийн түүх болон тайлбарт МУБИС-ийн эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга Ч.Болдбаатар ажиллажээ.

Тэрбээр үзэсгэлэнгийн тухай “Ю.Цэдэнбал 1916 онд мэндэлж, 1991 онд таалал төгссөн. Энэ хүртэлх хугацаанд гэрэл зургийн халсанд үлдсэн агшныг дэлгэсэн. Гэрэл зураг түүхийн үнэт сурвалж болдог. Тэр утгаараа гэрэл зураг бүрт үзэгчид өөрсдийнхөөрөө тайлбар хийх байх. Ю.Цэдэнбалыг үнэлэх үнэлэмж сайн, муу гэсэн хоёр талтай байдаг л даа. Бид энэ үзэсгэлэнгээрээ Ю.Цэдэнбалыг үнэлж, дүгнэх гэсэн юм биш. Зүгээр л хүмүүст Ю.Цэдэнбал гэж ийм хүн байсан юм шүү гэдгийг л харуулахыг зорьсон. Маш энгийн” хэмээв.

Үнэхээр ч энэ үзэсгэлэн маш энгийн хэрнээ хүн бүрийн сэтгэлд хүрч байлаа. Үзэсгэлэнгийн танхимын хаалганы зүүн хэсэгт түүний амьдралын сүүлийн мөчүүдийг харуулсан зургууд тавигджээ. Сонирхвол, түүний шарилыг ОХУ-аас авчирч буй мөч, түүнийг сүүлийн замд нь үдэж байгаа үе гэрэл зурагчдын хальсанд үлдсэн нь эдүгээ бидэнд Ю.Цэдэнбал гэж ийм л амьдралыг туулж ирсэн хүн шүү гэдгийг харах боломжийг олгосон юм шиг.

Энэ хэсгийг сонирхсон хүн бүрийн харц нэг л уйтгартай болж байгаа нь илэрхий байв.  Харин үзэсгэлэнгийн танхимаас гарах хаалганы дэргэд түүний дулаахан инээмсэглэсэн зургийг байрлуулсан нь үзэсгэлэнг сонирхсон бүр сэтгэл өөдрөг гараасай гэсэн мэт. Нэгэн цагт Монголын нэрт удирдагч явсан Ю.Цэдэнбал Монголын хойч ирээдүй болсон бидэнтэй, бидний үр хүүхэдтэй ч гэрэл зургаар дамжуулан уулзсаар, өөрийгөө илэрхийлсээр байх биз ээ.

Энд дарж фото зургийг үзнэ үү