• Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Казахстаны сургамж: Гишүүдээ нэмье

Казахстанчууд он солигдсоны дараахан шингэрүүлсэн хийн түлшний үнэ нэмснийг эсэргүүцэж жагссан. Жагсаал нь үймээн болж олон хүн амиа алдаж, эмх замбараагүй явдлаар үргэлжиллээ.

Ерөнхийлөгч Токаев Засгийн газраа огцруулж, Назарбаевыг Үндэсний аюулгүй байдлын комиссын даргаас чөлөөлөв. Улмаар ХАБГБ-ын улсуудаас цэрэг дуудсанаар Орос тэргүүтэй улсын энхийг сахиулагчид Казахстанд очлоо. Ингэж гадны цэргийн хүчээр байдлыг намжаав. Үүний дараа ерөнхийлөгч Токаев “...Үндсэн хуулийн дэг журам эргэн сэргэлээ. Аюул заналхийллээс сэргийлж чадлаа. Бослого болгохыг завдсан этгээдүүдийг илрүүлэхээр ажиллаж байна. Одоогоор 8000 орчим иргэнийг цагдаагийн байгууллагад хүлээлгэн өглөө. Ойрын үед мөрдөн байцаалтыг дуусгаж, Казахстаны эсрэг түрэмгийлэлд бэлтгэж, зохион байгуулсан талаарх нэмэлт нотлох баримтыг олж, дэлхийн хамтын нийгэмлэгийн шүүхэд  танилцуулна” гэж мэдэгдэв.

Ингээд Засгийн газраа шинээр байгууллаа. Казахстанд болсон энэ явдал нь зөвхөн тус улсын асуудал биш гэдгийг гадаад, дотоодын олон улсын тоймчид бичиж байна.

Өрнөж буй үйл явдлуудаас ингэж дүгнэж буй бололтой. Оросын ерөнхийлөгч Путин энэ сарын 11-нд болсон ХАБГБ-ын цахим хурлын үеэр “...Казахстаныг гаднын түрэмгийлэгчдээс хамгаалж чадлаа” гэв. Тэрбээр хөрш орнуудаа “өнгөт хувьсгал” гарахыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэсэн нь олон улсын анхаарлыг татаад байгаа юм.

Мөн өдөр Хятадын ГХЯ-наас мэдэгдэл хийхдээ “ Казахстанд энх тайвныг сэргээн тогтоох, эдийн засгийг хөгжүүлэх, иргэдийн аж амьдралыг дээшлүүлэхэд Хятад улс боломжоороо туслахад бэлэн байна. Хятад, Казахстан нөхөрсөг харилцаатай сайн хөршүүд, стратегийн түншүүд юм” гэжээ.

Бас Америкт төвтэй “Хүний эрхийн ажиглагч” байгууллагаас “..Казахстаны эрх баригчид жагсагчид руу ямар ч сануулгагүйгээр буудах тушаал өгсөн нь олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ ноцтой зөрчсөн хууль бус явдал. Тиймээс тушаалаа даруй хүчингүй болгох ёстой” гэсэн мэдэгдлийг гаргасан.

Ер нь бол, Казахстаны бослого тэмцэл, түүнийг намжаасан явдал, ерөнхийлөгч Токаевийн байр суурийн бодит үнэнийг одоогоор дүгнэх боломжгүй. Бас үүнээс хойшх тус улсын тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын талаар хэлэхэд эрт. Ямартай ч сүүлийн 30 жилд явж ирсэн Назарбаев төвтэй Казахстаны тогтолцоо нуран унасан нь үнэн бөгөөд тодорхой болоод байна.

Нөгөө талаас, ардчилсан дэглэмтэй, ерөнхийлөгчийн давуу эрх бүхий бүгд найрамдах засагтай Казахстан улс цаашид ямар хэлбэрээр оршин тогтнох вэ гэдгээрээ олон улсын анхааралд орлоо.

Казахстан бол Монгол Улстай байршлын хувьд ойрхон. Газар нутгийн хүртээмж, газрын доорх баялгийн өгөөжөөрөө төстэй гэж болно. Харин хөгжлийн тухайд өөр асуудал яригдана. Хамгийн гол нь тус улс дотоод асуудлаа гадны хүчээр зохицуулчихлаа. Чухам үүнийг л бид сургамж хэмээн харах хэрэгтэй юм.

Монгол ардчилсан дэглэм бүхий парламентын Бүгд найрамдах улс юм. “...Засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх бөгөөд сонгож байгуулсан төлөөллийн байгууллага болох УИХ уламжлан энэ эрхээ эдэлнэ” гэдгээ тунхагласан.

Гэхдээ энэ хэрэгждэг үү. Монголд парламент засаглаж чадаж байгаа юу. Өөрөөр хэлбэл, улсын хувь заяаг олуулаа шийддэг үү. Энэ их эргэлзээтэй. Учир нь 1992 онд Үндсэн хуулийг баталсан нь нийгмийн шилжилтийн үетэй давхацсан. Тиймээс хууль боловсруулагчид төрийг “атаман”-гүйгээр байгуулах бодлогыг баримталсан гэдэг. Үүгээрээ манай Үндсэн хуулийг аль нэг улсынхтай жиших, зэрэгцүүлэхэд хүндрэлтэй байдаг аж. Тухайн үед Үндсэн хуулийн зөвлөх ажлаар ирсэн герман эрдэмтэн “...Танай Үндсэн хуулийн дээр хөх тэнгэр л байна” гэсэн гэх яриа бий. Энэ үг өнөөдөр буруу “орчуулга”-аар хэрэглэгддэг болохоос угтаа “...Танай Үндсэн хуульд хэнийг ч “атаман” болгож товойлгоогүй байна” гэсэн үг юм билээ.

Тиймээс цаг өөрчлөгдөхийн хэрээр Үндсэн хуулийг өөрчлөх хэрэгцээ гарч ирсэн. Монгол Улс Үндсэн хуульдаа 2000 онд нэг удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Түүнээс хойш Үндсэн хуульд тодорхой асуудлаар нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүдээс 2011, 2012, 2015, 2019 онуудад өргөн мэдүүлж байв. 

 Эндээс үзэхээр, мөн өнгөрсөн хугацаанд гарсан “...Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулъя” гэсэн санал бүрээс “...Парламент тунхагласнаараа эрх мэдэл хэрэгжүүлж чаддаггүй”, “...Ерөнхийлөгч “сувинер” биш хүчтэй субьект болсон”, “...Засгийн газар улс төрийн сонирхлуудын дуртай цагтаа огцруулдаг тоглоом болсон” зэрэг гажуудал бий болсныг засах санаачилга үнэртдэг. Үүнийг 2019 оны нэмэлт өөрчлөлтөөр бага зэрэг зассан гэхэд болно. Гэхдээ гүйцэд биш.

Үе үеийн УИХ өөрчлөлт хийж зүрхэлдэггүй, хийсэн ч хамгийн гол өөрчлөлтийг орхигдуулж ирсэн нэг томоохон шаардлага байдаг. Тэр бол парламент гишүүдийн тоог нэмэх өөрчлөлт юм. Өнгөрсөн жилүүдэд улс төр судлаачид, хуульчид Үндсэн хуулийн тогтолцоо, улс төрийн үйл явц, хууль тогтоох  байгууллагын үйл ажиллагаа, чадавхийн талаар олон арван судалгаа хийж, зөвлөмж гаргажээ. Тэндээс “...Парламентын гишүүдийн тоог нэмснээр хууль тогтоох байгууллагын чадавхи нэмэгдэнэ” гэсэн байр суурь байнга гардаг байгаа юм. Тодруулбал, гишүүдийн тоо нэмснээр нэг гишүүнд ногдох эрх мэдэл багасч, нөгөө талдаа парламентаас гүйцэтгэх засаглалыг байгуулах, хяналт тавих, бодлого боловсруулах, мэргэшсэн байх  чадварууд бас нэмэгдэнэ гэж үздэг. Эдгээр нь манайд зайлшгүй хэрэгцээтэй байгаа хуваарилалт.

Тэгээд ч 1992 оны Үндсэн хуулийг батлах үед УИХ-ын 76 гишүүнийг тухайн үеийн сонгуулийн насны иргэдийн тоонд харьцуулж тогтоосон байдаг. Нэг гишүүн 15-20 мянган сонгогчийг төлөөлнө гэсэн зарчим барьжээ. 1992 онд 2.1 сая хүн амтай байсан бол өдгөө 3.3 сая хүн амтай болж, тэр хэрээр сонгогчдын тоо нэмэгдсэн. Мөн улсын эрх ашгийг худалдана гэж хардвал 76, эсвэл 100-аас дээш хүний ялгааг харахад амархан.

Тооны хувьд 99, бас 108 гишүүнтэй болъё гэсэн саналууд гарч ирдэг. Санаачлагчид 99 тэнгэр, аль эсвэл эрхиний бөөрний тоогоор 108 гэж “тогтоосон” байж болно. Тиймээс тооны хувьд заавал ийм байх ёсгүй гэсэн үг. 1992 оны тооцооллоор 130-аас дээш ч тогтоож болох юм. Тооны дараа парламентын гишүүд сонгогчдыг тэгш төлөөлж чадаж байна уу гэдгийг бас ярих ёстой. Улстөрч нь бяртай бол цөөхөн сонгогчтой, түүнээс 40-50 хувиар илүү олон сонгогчтой аймгуудын тойргийн тоо ижилхэн байдаг гажуудал бас байна.

Ер нь бол, энэ нь дам утгаараа тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлын баталгаа болохыг Казахстаны үйл явдлаас бидэнд тодорхой сургамжиллаа шүү дээ. Бодоцгооно биз.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ  НЭГДҮГЭЭР САРЫН 17. ДАВАА ГАРАГ. № 11 (6743)

    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ


МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Та хүүхэддээ нэг дор 200 гр сахар өгч чадах уу?
Монголд эмчлэх боломжгүй хүүхдийн зардлыг төр хариуцдаг болъё
Л.Оюун-Эрдэнэд итгэж байна уу?!
МИК ба ипотек



Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





  • Эхлэл
  • Цаг агаар
  • Валют ханш
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Үзэл бодол
  • Спорт
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • Энтертайнмэнт
  • Зурхай



Казахстаны сургамж: Гишүүдээ нэмье

Казахстанчууд он солигдсоны дараахан шингэрүүлсэн хийн түлшний үнэ нэмснийг эсэргүүцэж жагссан. Жагсаал нь үймээн болж олон хүн амиа алдаж, эмх замбараагүй явдлаар үргэлжиллээ.

Ерөнхийлөгч Токаев Засгийн газраа огцруулж, Назарбаевыг Үндэсний аюулгүй байдлын комиссын даргаас чөлөөлөв. Улмаар ХАБГБ-ын улсуудаас цэрэг дуудсанаар Орос тэргүүтэй улсын энхийг сахиулагчид Казахстанд очлоо. Ингэж гадны цэргийн хүчээр байдлыг намжаав. Үүний дараа ерөнхийлөгч Токаев “...Үндсэн хуулийн дэг журам эргэн сэргэлээ. Аюул заналхийллээс сэргийлж чадлаа. Бослого болгохыг завдсан этгээдүүдийг илрүүлэхээр ажиллаж байна. Одоогоор 8000 орчим иргэнийг цагдаагийн байгууллагад хүлээлгэн өглөө. Ойрын үед мөрдөн байцаалтыг дуусгаж, Казахстаны эсрэг түрэмгийлэлд бэлтгэж, зохион байгуулсан талаарх нэмэлт нотлох баримтыг олж, дэлхийн хамтын нийгэмлэгийн шүүхэд  танилцуулна” гэж мэдэгдэв.

Ингээд Засгийн газраа шинээр байгууллаа. Казахстанд болсон энэ явдал нь зөвхөн тус улсын асуудал биш гэдгийг гадаад, дотоодын олон улсын тоймчид бичиж байна.

Өрнөж буй үйл явдлуудаас ингэж дүгнэж буй бололтой. Оросын ерөнхийлөгч Путин энэ сарын 11-нд болсон ХАБГБ-ын цахим хурлын үеэр “...Казахстаныг гаднын түрэмгийлэгчдээс хамгаалж чадлаа” гэв. Тэрбээр хөрш орнуудаа “өнгөт хувьсгал” гарахыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэсэн нь олон улсын анхаарлыг татаад байгаа юм.

Мөн өдөр Хятадын ГХЯ-наас мэдэгдэл хийхдээ “ Казахстанд энх тайвныг сэргээн тогтоох, эдийн засгийг хөгжүүлэх, иргэдийн аж амьдралыг дээшлүүлэхэд Хятад улс боломжоороо туслахад бэлэн байна. Хятад, Казахстан нөхөрсөг харилцаатай сайн хөршүүд, стратегийн түншүүд юм” гэжээ.

Бас Америкт төвтэй “Хүний эрхийн ажиглагч” байгууллагаас “..Казахстаны эрх баригчид жагсагчид руу ямар ч сануулгагүйгээр буудах тушаал өгсөн нь олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ ноцтой зөрчсөн хууль бус явдал. Тиймээс тушаалаа даруй хүчингүй болгох ёстой” гэсэн мэдэгдлийг гаргасан.

Ер нь бол, Казахстаны бослого тэмцэл, түүнийг намжаасан явдал, ерөнхийлөгч Токаевийн байр суурийн бодит үнэнийг одоогоор дүгнэх боломжгүй. Бас үүнээс хойшх тус улсын тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын талаар хэлэхэд эрт. Ямартай ч сүүлийн 30 жилд явж ирсэн Назарбаев төвтэй Казахстаны тогтолцоо нуран унасан нь үнэн бөгөөд тодорхой болоод байна.

Нөгөө талаас, ардчилсан дэглэмтэй, ерөнхийлөгчийн давуу эрх бүхий бүгд найрамдах засагтай Казахстан улс цаашид ямар хэлбэрээр оршин тогтнох вэ гэдгээрээ олон улсын анхааралд орлоо.

Казахстан бол Монгол Улстай байршлын хувьд ойрхон. Газар нутгийн хүртээмж, газрын доорх баялгийн өгөөжөөрөө төстэй гэж болно. Харин хөгжлийн тухайд өөр асуудал яригдана. Хамгийн гол нь тус улс дотоод асуудлаа гадны хүчээр зохицуулчихлаа. Чухам үүнийг л бид сургамж хэмээн харах хэрэгтэй юм.

Монгол ардчилсан дэглэм бүхий парламентын Бүгд найрамдах улс юм. “...Засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх бөгөөд сонгож байгуулсан төлөөллийн байгууллага болох УИХ уламжлан энэ эрхээ эдэлнэ” гэдгээ тунхагласан.

Гэхдээ энэ хэрэгждэг үү. Монголд парламент засаглаж чадаж байгаа юу. Өөрөөр хэлбэл, улсын хувь заяаг олуулаа шийддэг үү. Энэ их эргэлзээтэй. Учир нь 1992 онд Үндсэн хуулийг баталсан нь нийгмийн шилжилтийн үетэй давхацсан. Тиймээс хууль боловсруулагчид төрийг “атаман”-гүйгээр байгуулах бодлогыг баримталсан гэдэг. Үүгээрээ манай Үндсэн хуулийг аль нэг улсынхтай жиших, зэрэгцүүлэхэд хүндрэлтэй байдаг аж. Тухайн үед Үндсэн хуулийн зөвлөх ажлаар ирсэн герман эрдэмтэн “...Танай Үндсэн хуулийн дээр хөх тэнгэр л байна” гэсэн гэх яриа бий. Энэ үг өнөөдөр буруу “орчуулга”-аар хэрэглэгддэг болохоос угтаа “...Танай Үндсэн хуульд хэнийг ч “атаман” болгож товойлгоогүй байна” гэсэн үг юм билээ.

Тиймээс цаг өөрчлөгдөхийн хэрээр Үндсэн хуулийг өөрчлөх хэрэгцээ гарч ирсэн. Монгол Улс Үндсэн хуульдаа 2000 онд нэг удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Түүнээс хойш Үндсэн хуульд тодорхой асуудлаар нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүдээс 2011, 2012, 2015, 2019 онуудад өргөн мэдүүлж байв. 

 Эндээс үзэхээр, мөн өнгөрсөн хугацаанд гарсан “...Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулъя” гэсэн санал бүрээс “...Парламент тунхагласнаараа эрх мэдэл хэрэгжүүлж чаддаггүй”, “...Ерөнхийлөгч “сувинер” биш хүчтэй субьект болсон”, “...Засгийн газар улс төрийн сонирхлуудын дуртай цагтаа огцруулдаг тоглоом болсон” зэрэг гажуудал бий болсныг засах санаачилга үнэртдэг. Үүнийг 2019 оны нэмэлт өөрчлөлтөөр бага зэрэг зассан гэхэд болно. Гэхдээ гүйцэд биш.

Үе үеийн УИХ өөрчлөлт хийж зүрхэлдэггүй, хийсэн ч хамгийн гол өөрчлөлтийг орхигдуулж ирсэн нэг томоохон шаардлага байдаг. Тэр бол парламент гишүүдийн тоог нэмэх өөрчлөлт юм. Өнгөрсөн жилүүдэд улс төр судлаачид, хуульчид Үндсэн хуулийн тогтолцоо, улс төрийн үйл явц, хууль тогтоох  байгууллагын үйл ажиллагаа, чадавхийн талаар олон арван судалгаа хийж, зөвлөмж гаргажээ. Тэндээс “...Парламентын гишүүдийн тоог нэмснээр хууль тогтоох байгууллагын чадавхи нэмэгдэнэ” гэсэн байр суурь байнга гардаг байгаа юм. Тодруулбал, гишүүдийн тоо нэмснээр нэг гишүүнд ногдох эрх мэдэл багасч, нөгөө талдаа парламентаас гүйцэтгэх засаглалыг байгуулах, хяналт тавих, бодлого боловсруулах, мэргэшсэн байх  чадварууд бас нэмэгдэнэ гэж үздэг. Эдгээр нь манайд зайлшгүй хэрэгцээтэй байгаа хуваарилалт.

Тэгээд ч 1992 оны Үндсэн хуулийг батлах үед УИХ-ын 76 гишүүнийг тухайн үеийн сонгуулийн насны иргэдийн тоонд харьцуулж тогтоосон байдаг. Нэг гишүүн 15-20 мянган сонгогчийг төлөөлнө гэсэн зарчим барьжээ. 1992 онд 2.1 сая хүн амтай байсан бол өдгөө 3.3 сая хүн амтай болж, тэр хэрээр сонгогчдын тоо нэмэгдсэн. Мөн улсын эрх ашгийг худалдана гэж хардвал 76, эсвэл 100-аас дээш хүний ялгааг харахад амархан.

Тооны хувьд 99, бас 108 гишүүнтэй болъё гэсэн саналууд гарч ирдэг. Санаачлагчид 99 тэнгэр, аль эсвэл эрхиний бөөрний тоогоор 108 гэж “тогтоосон” байж болно. Тиймээс тооны хувьд заавал ийм байх ёсгүй гэсэн үг. 1992 оны тооцооллоор 130-аас дээш ч тогтоож болох юм. Тооны дараа парламентын гишүүд сонгогчдыг тэгш төлөөлж чадаж байна уу гэдгийг бас ярих ёстой. Улстөрч нь бяртай бол цөөхөн сонгогчтой, түүнээс 40-50 хувиар илүү олон сонгогчтой аймгуудын тойргийн тоо ижилхэн байдаг гажуудал бас байна.

Ер нь бол, энэ нь дам утгаараа тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлын баталгаа болохыг Казахстаны үйл явдлаас бидэнд тодорхой сургамжиллаа шүү дээ. Бодоцгооно биз.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ  НЭГДҮГЭЭР САРЫН 17. ДАВАА ГАРАГ. № 11 (6743)



МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ


Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих

Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.





Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Үзэл бодол Спорт Нийгэм Дэлхий Энтертайнмэнт Зурхай
  • Нийтлэл
  • •
  • Ярилцлага
  • •
  • Сурвалжлага
  • •
  • Өвлийн олимп Бээжин 2022
  • •
  • Фото мэдээ
  • •
  • Оддын амьдрал
БҮХ СЭДЭВ
  • •Нийслэл
  • •Засгийн газар
  • •Эрүүл мэнд
  • •Сагсанбөмбөг
  • •Нийтлэл
  • •Чуулган
  • •Гадаад харилцаа
  • •Фото мэдээ
  • •Байнгын хороо
  • •Сурвалжлага
  • •Ерөнхийлөгч
  • •Боловсрол
  • •Гэмт хэрэг
  • •Аймгуудын мэдээлэл
  • •Шүүхийн танхимаас
ХУРААХ
Үс засуулвал өлзийтэй сайн
Концессын хууль төсөвт дарамт...

Казахстаны сургамж: Гишүүдээ нэмье

ДАМДИН-ОЧИР 2022-01-17
    ХУВААЛЦАХ ЖИРГЭХ
Казахстаны сургамж: Гишүүдээ нэмье

Казахстанчууд он солигдсоны дараахан шингэрүүлсэн хийн түлшний үнэ нэмснийг эсэргүүцэж жагссан. Жагсаал нь үймээн болж олон хүн амиа алдаж, эмх замбараагүй явдлаар үргэлжиллээ.

Ерөнхийлөгч Токаев Засгийн газраа огцруулж, Назарбаевыг Үндэсний аюулгүй байдлын комиссын даргаас чөлөөлөв. Улмаар ХАБГБ-ын улсуудаас цэрэг дуудсанаар Орос тэргүүтэй улсын энхийг сахиулагчид Казахстанд очлоо. Ингэж гадны цэргийн хүчээр байдлыг намжаав. Үүний дараа ерөнхийлөгч Токаев “...Үндсэн хуулийн дэг журам эргэн сэргэлээ. Аюул заналхийллээс сэргийлж чадлаа. Бослого болгохыг завдсан этгээдүүдийг илрүүлэхээр ажиллаж байна. Одоогоор 8000 орчим иргэнийг цагдаагийн байгууллагад хүлээлгэн өглөө. Ойрын үед мөрдөн байцаалтыг дуусгаж, Казахстаны эсрэг түрэмгийлэлд бэлтгэж, зохион байгуулсан талаарх нэмэлт нотлох баримтыг олж, дэлхийн хамтын нийгэмлэгийн шүүхэд  танилцуулна” гэж мэдэгдэв.

Ингээд Засгийн газраа шинээр байгууллаа. Казахстанд болсон энэ явдал нь зөвхөн тус улсын асуудал биш гэдгийг гадаад, дотоодын олон улсын тоймчид бичиж байна.

Өрнөж буй үйл явдлуудаас ингэж дүгнэж буй бололтой. Оросын ерөнхийлөгч Путин энэ сарын 11-нд болсон ХАБГБ-ын цахим хурлын үеэр “...Казахстаныг гаднын түрэмгийлэгчдээс хамгаалж чадлаа” гэв. Тэрбээр хөрш орнуудаа “өнгөт хувьсгал” гарахыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэсэн нь олон улсын анхаарлыг татаад байгаа юм.

Мөн өдөр Хятадын ГХЯ-наас мэдэгдэл хийхдээ “ Казахстанд энх тайвныг сэргээн тогтоох, эдийн засгийг хөгжүүлэх, иргэдийн аж амьдралыг дээшлүүлэхэд Хятад улс боломжоороо туслахад бэлэн байна. Хятад, Казахстан нөхөрсөг харилцаатай сайн хөршүүд, стратегийн түншүүд юм” гэжээ.

Бас Америкт төвтэй “Хүний эрхийн ажиглагч” байгууллагаас “..Казахстаны эрх баригчид жагсагчид руу ямар ч сануулгагүйгээр буудах тушаал өгсөн нь олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ ноцтой зөрчсөн хууль бус явдал. Тиймээс тушаалаа даруй хүчингүй болгох ёстой” гэсэн мэдэгдлийг гаргасан.

Ер нь бол, Казахстаны бослого тэмцэл, түүнийг намжаасан явдал, ерөнхийлөгч Токаевийн байр суурийн бодит үнэнийг одоогоор дүгнэх боломжгүй. Бас үүнээс хойшх тус улсын тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын талаар хэлэхэд эрт. Ямартай ч сүүлийн 30 жилд явж ирсэн Назарбаев төвтэй Казахстаны тогтолцоо нуран унасан нь үнэн бөгөөд тодорхой болоод байна.

Нөгөө талаас, ардчилсан дэглэмтэй, ерөнхийлөгчийн давуу эрх бүхий бүгд найрамдах засагтай Казахстан улс цаашид ямар хэлбэрээр оршин тогтнох вэ гэдгээрээ олон улсын анхааралд орлоо.

Казахстан бол Монгол Улстай байршлын хувьд ойрхон. Газар нутгийн хүртээмж, газрын доорх баялгийн өгөөжөөрөө төстэй гэж болно. Харин хөгжлийн тухайд өөр асуудал яригдана. Хамгийн гол нь тус улс дотоод асуудлаа гадны хүчээр зохицуулчихлаа. Чухам үүнийг л бид сургамж хэмээн харах хэрэгтэй юм.

Монгол ардчилсан дэглэм бүхий парламентын Бүгд найрамдах улс юм. “...Засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх бөгөөд сонгож байгуулсан төлөөллийн байгууллага болох УИХ уламжлан энэ эрхээ эдэлнэ” гэдгээ тунхагласан.

Гэхдээ энэ хэрэгждэг үү. Монголд парламент засаглаж чадаж байгаа юу. Өөрөөр хэлбэл, улсын хувь заяаг олуулаа шийддэг үү. Энэ их эргэлзээтэй. Учир нь 1992 онд Үндсэн хуулийг баталсан нь нийгмийн шилжилтийн үетэй давхацсан. Тиймээс хууль боловсруулагчид төрийг “атаман”-гүйгээр байгуулах бодлогыг баримталсан гэдэг. Үүгээрээ манай Үндсэн хуулийг аль нэг улсынхтай жиших, зэрэгцүүлэхэд хүндрэлтэй байдаг аж. Тухайн үед Үндсэн хуулийн зөвлөх ажлаар ирсэн герман эрдэмтэн “...Танай Үндсэн хуулийн дээр хөх тэнгэр л байна” гэсэн гэх яриа бий. Энэ үг өнөөдөр буруу “орчуулга”-аар хэрэглэгддэг болохоос угтаа “...Танай Үндсэн хуульд хэнийг ч “атаман” болгож товойлгоогүй байна” гэсэн үг юм билээ.

Тиймээс цаг өөрчлөгдөхийн хэрээр Үндсэн хуулийг өөрчлөх хэрэгцээ гарч ирсэн. Монгол Улс Үндсэн хуульдаа 2000 онд нэг удаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан. Түүнээс хойш Үндсэн хуульд тодорхой асуудлаар нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг УИХ-ын гишүүдээс 2011, 2012, 2015, 2019 онуудад өргөн мэдүүлж байв. 

 Эндээс үзэхээр, мөн өнгөрсөн хугацаанд гарсан “...Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулъя” гэсэн санал бүрээс “...Парламент тунхагласнаараа эрх мэдэл хэрэгжүүлж чаддаггүй”, “...Ерөнхийлөгч “сувинер” биш хүчтэй субьект болсон”, “...Засгийн газар улс төрийн сонирхлуудын дуртай цагтаа огцруулдаг тоглоом болсон” зэрэг гажуудал бий болсныг засах санаачилга үнэртдэг. Үүнийг 2019 оны нэмэлт өөрчлөлтөөр бага зэрэг зассан гэхэд болно. Гэхдээ гүйцэд биш.

Үе үеийн УИХ өөрчлөлт хийж зүрхэлдэггүй, хийсэн ч хамгийн гол өөрчлөлтийг орхигдуулж ирсэн нэг томоохон шаардлага байдаг. Тэр бол парламент гишүүдийн тоог нэмэх өөрчлөлт юм. Өнгөрсөн жилүүдэд улс төр судлаачид, хуульчид Үндсэн хуулийн тогтолцоо, улс төрийн үйл явц, хууль тогтоох  байгууллагын үйл ажиллагаа, чадавхийн талаар олон арван судалгаа хийж, зөвлөмж гаргажээ. Тэндээс “...Парламентын гишүүдийн тоог нэмснээр хууль тогтоох байгууллагын чадавхи нэмэгдэнэ” гэсэн байр суурь байнга гардаг байгаа юм. Тодруулбал, гишүүдийн тоо нэмснээр нэг гишүүнд ногдох эрх мэдэл багасч, нөгөө талдаа парламентаас гүйцэтгэх засаглалыг байгуулах, хяналт тавих, бодлого боловсруулах, мэргэшсэн байх  чадварууд бас нэмэгдэнэ гэж үздэг. Эдгээр нь манайд зайлшгүй хэрэгцээтэй байгаа хуваарилалт.

Тэгээд ч 1992 оны Үндсэн хуулийг батлах үед УИХ-ын 76 гишүүнийг тухайн үеийн сонгуулийн насны иргэдийн тоонд харьцуулж тогтоосон байдаг. Нэг гишүүн 15-20 мянган сонгогчийг төлөөлнө гэсэн зарчим барьжээ. 1992 онд 2.1 сая хүн амтай байсан бол өдгөө 3.3 сая хүн амтай болж, тэр хэрээр сонгогчдын тоо нэмэгдсэн. Мөн улсын эрх ашгийг худалдана гэж хардвал 76, эсвэл 100-аас дээш хүний ялгааг харахад амархан.

Тооны хувьд 99, бас 108 гишүүнтэй болъё гэсэн саналууд гарч ирдэг. Санаачлагчид 99 тэнгэр, аль эсвэл эрхиний бөөрний тоогоор 108 гэж “тогтоосон” байж болно. Тиймээс тооны хувьд заавал ийм байх ёсгүй гэсэн үг. 1992 оны тооцооллоор 130-аас дээш ч тогтоож болох юм. Тооны дараа парламентын гишүүд сонгогчдыг тэгш төлөөлж чадаж байна уу гэдгийг бас ярих ёстой. Улстөрч нь бяртай бол цөөхөн сонгогчтой, түүнээс 40-50 хувиар илүү олон сонгогчтой аймгуудын тойргийн тоо ижилхэн байдаг гажуудал бас байна.

Ер нь бол, энэ нь дам утгаараа тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлын баталгаа болохыг Казахстаны үйл явдлаас бидэнд тодорхой сургамжиллаа шүү дээ. Бодоцгооно биз.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

2022 ОНЫ  НЭГДҮГЭЭР САРЫН 17. ДАВАА ГАРАГ. № 11 (6743)

ФОТО:

Сэдвүүд : #Нийтлэл  
ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭ
Та хүүхэддээ нэг дор 200 гр сахар өгч чадах уу?
Монголд эмчлэх боломжгүй хүүхдийн зардлыг төр хариуцдаг болъё
Л.Оюун-Эрдэнэд итгэж байна уу?!
МИК ба ипотек
МЭДЭЭНИЙ СЭТГЭГДЭЛ

АНХААРУУЛГА:Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд mminfo.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Сэтгэгдэлтэй холбоотой санал гомдлыг 99998796 утсаар хүлээн авна.

ШУУРХАЙ МЭДЭЭ
15 цагийн өмнө өмнө

ДЭМБ: "Сармагчны цэцэг"-ээс салхин цэцгийн вакцин хамгаална

15 цагийн өмнө өмнө

Хурандаа генерал С.Равдангийн нэрэмжит шагналыг ахлах ахлагч Э.Золзаяа хүртлээ

15 цагийн өмнө өмнө

Сүхбаатарын талбайд шөнийн парад боллоо

15 цагийн өмнө өмнө

“Хүүхдэд ээлтэй Монгол” үндэсний чуулган Төрийн ордонд болж байна

15 цагийн өмнө өмнө

Үс засуулвал өлзийтэй сайн

16 цагийн өмнө өмнө

Өдөртөө 18-20 градус дулаан байна

1 өдрийн өмнө өмнө

Б.Бат-Эрдэнэ: Гадаадаас өр тавьж авсан мөнгийг юунд зарцуулсныг тодруулж өгнө үү?

1 өдрийн өмнө өмнө

Б.Энх-Амгалан: Олон улсын стандартад нийцсэн лобартаритай болохгүй бол хүнсний аюулгүй байдлыг хангахад хүндрэлтэй

1 өдрийн өмнө өмнө

Бостон Селтикс хожиж, цувралыг тэргүүлж эхэллээ

1 өдрийн өмнө өмнө

НМХГ: Эмээлтийн махны үйлдвэрт гарал үүсэл тодорхойгүй бодис хэрэглэж байсан

1 өдрийн өмнө өмнө

Гашуунсухайт боомтын төмөр замын шилжүүлэн ачих терминалын бүтээн байгуулалт эхэллээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Хүүхдийн баярын бэлэг хайж байна уу

1 өдрийн өмнө өмнө

Америкийн сургуульд гарсан халдлагын улмаас 19 сурагч амиа алджээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Та хүүхэддээ нэг дор 200 гр сахар өгч чадах уу?

1 өдрийн өмнө өмнө

А.Намуун: Марафоны бүртгэл тавдугаар сарын 27-ны өдрийг дуустал үргэлжилнэ

1 өдрийн өмнө өмнө

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Өмнөговь аймгийн Ханбогд суманд ажиллаж байна

1 өдрийн өмнө өмнө

Сармагчны цэцэг өвчин 19 улсад 131 тохиолдол батлагджээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Өнөөдөр чуулганы хуралдаанаар ямар асуудал хэлэлцэх вэ

1 өдрийн өмнө өмнө

Т.Ням-Очир: Сурагчдын амралт хуваарийн дагуу эхэлнэ

1 өдрийн өмнө өмнө

Үс засуулвал жаргал үргэлжид ирнэ

1 өдрийн өмнө өмнө

Өдөртөө 24-26 градус дулаан байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Э.Бат-Үүл нарт холбогдох хэргийг хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээс татгалзав

2 өдрийн өмнө өмнө

Х.Мандахбаярыг УИХ-ын даргын зөвлөхөөр томиллоо

2 өдрийн өмнө өмнө

Азийн наадмын урьдчилсан шатны тэмцээнүүд хойшиллоо

2 өдрийн өмнө өмнө

Д.Монголхүүд зорчих эрхийг хязгаарлах ял оногдуулав

2 өдрийн өмнө өмнө

Үндэсний цахим шууданг энэ онд хэрэглээнд нэвтрүүлнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Мандалговь-Даланзадгад чиглэлийн 305,1 км автозамд засвар хийнэ

2 өдрийн өмнө өмнө

Нийслэлийн 9 дүүргээс нийт 5,429 ээж алдарт эхийн одон авч байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Ц.Отгонням: Залилах гэмт хэргийн улмаас иргэн, ААН-д 72 тэрбум төгрөгийн хохирол учирсан байна

2 өдрийн өмнө өмнө

Зургадугаар сарын 1-нээс Монгол, БНХАУ-ын агаарын хил нээгдэнэ

САНАЛ БОЛГОХ
2022-05-24 өмнө

"Thor: Love and Thunder" трэйлер цацагдлаа

1 өдрийн өмнө өмнө

Хүүхдийн баярын бэлэг хайж байна уу

2 өдрийн өмнө өмнө

"Автомашингүй өдөр" иргэдэд үйлчилгээ үзүүлэх байршил, амрах захуудын жагсаалтыг баталлаа

2022-05-21 өмнө

Москвагаас сүүлийн өдөр хоёр алт, гурван мөнгөн медаль хүртэв

2022-05-24 өмнө

Орон нутгийн замд автомашин онхолдож хоёр хүн нас барж, таван хүн гэмтлээ

1 өдрийн өмнө өмнө

Америкийн сургуульд гарсан халдлагын улмаас 19 сурагч амиа алджээ

2022-05-21 өмнө

Голдэн Стэйт Уорриорс талбайдаа эхний хоёр хожлоо байгууллаа

2022-05-23 өмнө

Х.Баттулга явж, Ц.Элбэгдорж ирэх үү?

2022-05-21 өмнө

Сармагчингийн цэцэг өвчний тухай мэдээлэл

1 өдрийн өмнө өмнө

Т.Ням-Очир: Сурагчдын амралт хуваарийн дагуу эхэлнэ

2022-05-24 өмнө

Л.Оюун-Эрдэнэд итгэж байна уу?!

2 өдрийн өмнө өмнө

Шри Ланка яагаад хувьсгалын ирмэг дээр ирэв?

2 өдрийн өмнө өмнө

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх ээжүүдэд алдарт эхийн одон гардуулж, баяр хүргэлээ

2022-05-24 өмнө

Бостон Селтикс талбайдаа бутниргэж, цувралыг тэнцүүллээ

2022-05-21 өмнө

Тусгай хэрэгцээт иргэдэд зориулсан автобуснууд үйлчилгээнд гарна

1 өдрийн өмнө өмнө

Б.Бат-Эрдэнэ: Гадаадаас өр тавьж авсан мөнгийг юунд зарцуулсныг тодруулж өгнө үү?

2022-05-24 өмнө

Зориулалтын суудал хэрэглэж, үрсээ аюулаас хамгаалъя

1 өдрийн өмнө өмнө

Бостон Селтикс хожиж, цувралыг тэргүүлж эхэллээ

2 өдрийн өмнө өмнө

Н.Баярмөнх: Чөлөөлсөн талбайд хүүхэд, ахмадууддаа зориулсан ногоон орчин бүхий талбай, авто зогсоолын ажлыг хийнэ. Байшин, барилга бариулахгүй

2022-05-24 өмнө

МИК ба ипотек

2 өдрийн өмнө өмнө

Мандалговь-Даланзадгад чиглэлийн 305,1 км автозамд засвар хийнэ

2022-05-24 өмнө

Францын парламентад 18-аас дээш насны бүх хүн нэр дэвших эрхтэй

1 өдрийн өмнө өмнө

Сармагчны цэцэг өвчин 19 улсад 131 тохиолдол батлагджээ

2 өдрийн өмнө өмнө

Монголд эмчлэх боломжгүй хүүхдийн зардлыг төр хариуцдаг болъё

2 өдрийн өмнө өмнө

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Зэвсэгт хүчний Ерөнхий командлагчийн нэрэмжит марш-тусгай бэлтгэлийн цогцолбор тэмцээний аваргууд тодорлоо

1 өдрийн өмнө өмнө

А.Намуун: Марафоны бүртгэл тавдугаар сарын 27-ны өдрийг дуустал үргэлжилнэ

1 өдрийн өмнө өмнө

Та хүүхэддээ нэг дор 200 гр сахар өгч чадах уу?

2022-05-23 өмнө

Сурагчдыг амны хаалтгүй явуулж болох шийдвэрийг ЭМЯ-наас сургуулийн удирдлагуудад хүргүүлжээ

2022-05-22 өмнө

Бэм Адебайо 31 оноог авч, багаа хожилд хөтөллөө

2022-05-23 өмнө

"Ипотекийн зээлийн урьдчилгаа төлбөрийг 20 хувь болгохоор судалж байна"

Бидний тухай Редакцийн бодлого Сурталчилгаа байршуулах Холбоо барих Дээшээ буцах


Веб сайтад агуулагдсан мэдээлэл зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалагдсан тул зөвшөөрөлгүй хуулбарлах хориотой.

Copyright © MMINFO.MN All Rights Reserved. Powered by HUREEMEDIA.