Самар бүрэн боловсрох хугацаа болоогүй ч нийслэлд нэг алхаад л түүхий самар зарж борлуулах иргэд “ургаад” гараад ирлээ. Ийнхүү самрын бизнес "цэцэглэх" болсон шалтгаан нь өмнөх жилүүдийг бодвол энэ жил самрын ургац их байгаа аж. 2-3 жилд нэг удаа тохиодог самар боловсрох их үрийн жил энэ онд тохиож байгаа юм байна. Уг нь самрын болц есдүгээр сарын 10-наас хойш бүрэн болдог. Энэ үед нь иргэн, аж ахуйн нэг килограмм тутамд нь мөнгө төлж зөвшөөрөгдсөн хэмжээнд нь самар түүх эрхтэй болдог юм.

Гэтэл найман сар гарав уу, үгүй юу ёстой л хөлтэй нь алхаж, хөлгүй нь мөлхөж түүхий самар түүж ирж байна. Уг нь манай иргэд идэж, ууж байгаа зүйлийнхээ талаар жаахан ч гэсэн мэдлэгтэй байсан бол түүхий самар буюу бөөн бөөн нян худалдан авч идэхгүй байсан биз. Түүхий самар хэрэглэх нь байгаль орчинд сөрөг нөлөөтэй төдийгүй бохир гарын гэдэсний халдварт өвчин тусах магадлалтай. Энэ байдал самар их ургасан жил бүр давтагддаг үзэгдэл болоод байна. Хамгийн харамсалтай нь нийслэлд зарагдаж буй самрыг худалдан авч буй хүмүүсийн ихэнх нь учир мэдэхгүй хүүхдүүд эзэлж байгаа нь эмгэнэлтэй.

Ийнхүү самарын замбараагүй худалдаатай зэрэгцээд Халдварт өвчин судлалын үндэсний төв гэдэсний өвчнөөр эмнэлэгт хандах хүүхдээр дүүрдэг нь нууц биш. Учир нь болц гүйцээгүйн дээр, ариун цэврийн шаардлага хангаагүй орчинд цайруулсан самар идсэнээс халдварт шар, гэдэсний өвчин тусдаг гэсэн үг. Самар түүж буй иргэдийн дийлэнх амьдралын төвшин тааруу буюу тэнэмэл хүмүүс эзэлдэг аж. Тиймээс ч ариун цэврийн шаардлага тийм сайн хангагдах нь юу л бол.

Уг нь самар түүх хугацаа, хэмжээ болоод, торгох цагдах хууль бий. Гэтэл хуулийн хэрэгжилт маш тааруу байдаг. Тиймээс ч хүссэн нэгэн нь хүссэн хэжээгээрээ, хүссэн цаг хугцаандаа түүж байгаа хэрэг. Тусгай зөвшөөрөлгүй самар түүгчид иргэдийг хордуулаад зогсохгүй байгаль орчинд хор хөнөөлтэй байдаг. Анхаарал болгоомжгүй байдлаасаа болж, ойн түймэр тавих, мод их хэмжээгээр хугалах, ойг хогоор дүүргэх гээд олон асуудал ундардаг.

Түүнчлэн өөрсдөө амь насаа ч алдах тохиолдол олонгарч байна. Тухайлбал, өчигдөр Чингэлтэй дүүргийн 19 дүгээр хороо “Яргайтын зусланд модон дээрээс хүн унаж нас барсан байна” гэсэн мэдээллийн дагуу шалгахад Чингэлтэй дүүргийн 19 дүгээр хороонд суух 40 настай эрэгтэй Б самар түүхээр модонд авирч байгаад унаж нас барсан байна. Мөн Баянзүрх дүүргийн 20 дугаар хороо “Гачууртын Бурхантын аманд самар түүж байсан хүн модноос унаж нас барсан” гэсэн мэдээллийн дагуу шалгахад, Баянзүрх дүүргийн есдүгээр хороонд суух 36 настай эрэгтэй Ё нь самар түүхээр модонд авирч байгаад найман метрийн өндрөөс унаж амиа алдаад байна.

Тиймээс түүхий самар түүж, өрөөлийг болон өөрсдийгөө хохироогоод байгаа иргэдэд холбогдох байгууллагууд нь хатуухан хариуцлага тооцох шаардлагатай байна. Тэгэхгүй тэр хөөрхий, энэ хөөрхий гэж толгойг нь илсээр самрын бизнесийнхэнд улс орон даяараа “самруулж” дуусах нь байна.