Монголчууд дээр дооргүй архины хамааралтай болоод уджээ. Олон улсын байгууллагуудын судалгаагаар Монгол Улс архи, согтууруулах ундааны хэрэглээгээрээ дэлхийд толгой цохидог улс болох нь нотлогдсон. Ийнхүү “архичин Монгол”  цолыг олон улсад зүүчихлээ. Үүнтэйгээ ч эвлэрсэн биз. Үндэсний үйлдвэрлэгчдийн дунд ч энэ төрлийн бизнес эрхэлдэг нь ашиг орлогоороо тэргүүлдэг нь дамжиггүй.

Хамгийн аймшигтай нь төрийн алба нь архинд идэгдчихжээ. Монголд урьд нь хийж байгаагүй нэгэн шалгалтыг саяхан Төрийн алба тэр тусмаа яам тамгын газруудад хийсэн юм. Энэ шалгалтаар яам, агентлагуудын байрнаас 100 гаруй шил архи хураасан ба зарим төрийн дээд алба хашдаг хүмүүс ажлын байрандаа согтуурах нь ердийн үзэгдэл болжээ. Энэ бол Монголын эмгэнэл.

Саяхан гэхэд Зам  тээвроийн яамны газрын дарга нар яаман дээрээ архидаж, согтуурхан яаман дотроо зодолдож, улмаар нэгнийхээ амийг хөнөөсөн аймшигт хэрэг гарсан. Босгогүй төрийн гайгаар нэг гэр бүл өнчирч, нөгөө гэр бүл нь сэтгэлийн тамд унаад байгаа. Энэ бол төрийн албатууд архичин байгаагийн тод жишээ. Төрийн албаны зөвлөл гэдэг  газар нь юу хийж байдаг юм бол. Өөрсдөө бас л архи уудаг хүмүүс байдаг юм биш биз. Тиймэрхүү яриа сонсогдоод байдаг. Хуралхуй дээрээ хүртэл архи үнэртүүлчихсэн суудаг гэж.

УИХ-ын чуулганы танхим хүртэл архичдын “үүр” болсон. Эмэгтэй гишүүн нь хүртэл согтуу суудлаа олохгүй будилж, нүдний булай болсон түүх бий шүү дээ.  

Архийг идээний дээд хэмээн монголчууд дээдэлдэг ч амны цангаа гаргах мэт байнга хэрэглээд байж болохгүй. Ажаад байх нь ээ монголчууд албан ажлаа ч амжуулахдаа, амсхийх зуураа, анд нөхөдтэйгөө уулзах мөчийг архигүй өнгөрөөхөө байчихсан байна.

Архи амьдралын дайсан гэж архины хамааралтай гэр бүлийн хүчирхийлэл, салалт, ядуурал,  ажилгүйдэлд туйлдаж байна. Адаг сүүлдээ төрийн албаныхан архидан нэгнийхээ аминд хүрэх аймшигт, хэрцгий нийгмийг болгож байгаа нь эмгэнэлтэй.

Энэ мэтээр монголчууд дээр дооргүй архидан согтуурч, танхайрч, өнчрөл хагацал, өвчин зовлонгийн үүдийг өөрсдөө татаж байна. Монголчуудыг хөгжүүлдэггүй, дээшлүүлдэггүй бас нэгэн хүчин зүйл нь энэ гэдэгтэй олон хүн санал нийлнэ гэдэгт итгэлтэй байна. Сархад савнаасаа бусдыг гэдэг шүү дээ. Архинд живсэн Монголоо аврахсан.