Гэвч үеийнхээ хөвгүүдтэй гитар үүрэн, хөлбөмбөг өшиглөн, сургуулийн улаан буланд урлагийн үзлэг давтангаа зүггүйтэж  явсных нь зах зухаас бол мэднэ ээ.  Бас  манай гудамжны эмгэчүүд  оройн сэрүүнд хашааныхаа гаднах явган сандал дээр бор шувуу адил зээглэж суугаад урдуур хойгуур өнгөрөх охид, хөвгүүдийг ирээдүйд хэн болохыг нь шинжицгээдэгсэн. Тэр дунд нь хичээлдээ явсан ч, тугалаа хариулсан ч унадаг дугуйнаас ер салдаггүй хүүгийн тухай яриа хөвөрч л явах.   “Дондогоо  багшийн том хүү, их сайн  хүн болно шүү.  

Буянхишиг эмч, Дондогоо багш хоёр гэрийн бараа харах биш. Эрэгтэй хүүхэд  атлаа  гэрийнхээ хамаг ажлыг энэ хүү  л хийж байгаа харагддаг  юм ” хэмээн ам нийлүүлэн магтацгаахыг  нь сонсч өссөн. Миний эмгэн буурал ижий тийн магтан дуулагсдын нэг нь л дээ. Үнэндээ Зүүнхараагийнхан  залхуу хойрго нэгнийг үнэн голоосоо үзэн яддаг улс. Том жижиггүй л үүрийн таван жингээр тахиа донгодмогц босч, мал хуй, ногоо цагааныхаа ажлыг амжуулчихаад  хичээл, сургуульдаа одоцгоох.  Хашаандаа ногоо тарьдаггүй, гахай, шувуу тэжээдэггүй, саалийн  үнээгүй  айлыг   аж ахуй буюу Хэрх тосгон,  Жаданов, Чапаев, Калинин, Лениний гудамжаас бараг л олохгүй болов уу даа.  Тэр хэрээр хараагийнхан бусдаас гуйхааргүй, сайхан амьдарцгаадаг биз ээ.
Д.Эрдэнэбат ч ийм л амьдрал дунд өсч хүн болсон нэгэн. 

Магадгүй хар багаасаа ямар ч ажлыг хүнд хэцүү, хар бор гэлгүйгээр нугалж ирсний буянд тэр өдий зэрэгтэй яваа ч байж мэднэ. Удам судрыг нь аваад үзэхэд ч тэр муу явах учиргүй хүү. Түүний эцэг Дондогдорж  багшийг Хараагийн  ард түмэн үе үеэрээ мэднэ. Зарим нь математикийн хичээл заалгаж байсан байлгүй.  Шулуун  шударга зантай, өөрийн үзэл бодлоосоо хэзээ ч ухарч, няцдаггүй занг  хүү Эрдэнэбат нь дуурайсан  юм билээ. Сайн хэрэг. Өвгөн багшийн  дэргэд  шадарлаж, дотоод сэтгэл рүү нь өнгийгөөгүй нэгэн бол  чанга,  хатуу хүн  гэлцдэг л байсан байх.  

Харин  олон жил айл явсан хөршүүд нь, удирдлага дор нь ажиллаж байсан сургуулийн хамт олон нь  бусдын сайн сайхны төлөө бүхнээ  зориулж ирсэн хүнлэг чанар, нэг хором ч зүгээр суухыг тэвчдэггүй хөдөлмөрч занг нь үгүйлэн дурссаар байдаг юм. Буянхишиг эмч гэж хүний хайлан буй. Шөнө дунд ч хашааных нь хаалгыг нүдээд зогсох нэгнийг төвөгшөөх нь бүү хэл, дугуй төмөр хайрцагтай эм хэрэгслээ бариад л “Танайх чинь аль гудамж билээ” гэсээр гараад ирнэ. Би ч тийн нойрыг нь хугаслуулсан олон арван багачуудын нэг нь. Эдүгээ Дархан хотод ажлаар очсон хэн бүхэн эзэн нь үгүй гэлгүйгээр өвгөн  багшийнд саатан хөгшнийх нь амар мэндийг эрэх далимдаа амарч тухлаад явна. Зарим нь зориуд хоног тааруулж очих нь  ч бий. Ийм л гэр бүлд  Д.Эрдэнэбат өсч торнисон. 

Үүгээрээ би юуг илэрхийлэх гээд байна вэ гэвэл сайн хүний үр тэрбээр муу хүн байх үндэсгүй билээ.  Эгэл жирийн уурхайчнаас төрийг түшилцэх хэмжээнд очтолоо өсч дэвжинэ гэдэг хэн хүнд тохиох хувь тавилан мөн үү. Харин Эрдэнэбатад ийм хувь тохиосон. Тэр эгэл боргил амьдралыг  сайн мэднэ. Байх байхгүйн зовлон, хийж бүтээхийн хүсэлд автаж яваа хүн ямар ч тохиолдолд хана мөргөөд зогсдогийн зовлонг бие сэтгэлээрээ туулсан бизнесмэн.  Тэрбээр нэг л өглөө уурхайн дарга, нэртэй бизнесмэн, тулхтай улстөрч, Монгол Улсын сайд  болчихоогүй. Бас хэн нэгэн албан тушаалтны цүнхийг тэвэрч гүйгээгүй. 

Бусдын халаас руу мөнгө хаяж улс төрөөс зүүгдээгүй. Үзэл бодол, шударга зан, урваж шарвадаггүй зангараг нь түүнийг  улс төрд хөтөлсөн. Бүр тод зам мөртэйгөөр. Тэр бас шууд УИХ-ын гишүүн  болчихоогүй. Дүүргийн Засаг дарга гэх улс төрийн албан тушаалаас улстөрчийн гараагаа эхэлснийг хэн хүнгүй мэдэх юм хойно. Багануур дүүргийн Засаг даргаар хоёр удаа, НИТХ-д  гурван удаа сонгогдож, 12 жил багануурчуудтай “ноцолдож” байж  УИХ-д  нэр дэвших эрхийг олж авсан юм. Д.Эрдэнэбат УИХ-ын ээлжит сонгуульд  гурван удаа дэвшиж, 2012 онд УИХ-д сонгогдон, УИХ дахь Олонхийн бүлгийн дарга,  Аж үйлдвэрийн сайдаар ажиллаж байгаа гэхээр  улс төрд яавч шинэ хүн биш. 

Харин  Монголын парламент  гэх их айлын босгоор алхаад  удаагүй ч,  гүйлгээ ухаан, бүхнийг залж чаддаг, араасаа дагуулдаг зангаргаараа  хойморт нь  уригдаж чадсан улстөрч.  Эдүгээ АН гэлтгүй улс төрийн бүхий л хүчин  эгзэгтэй цаг үед  Д.Эрдэнэбат нь  юу гэж дуугарахыг  хүлээх болж. Заримдаа тэрслүү гэмээр зан нь, зангараг нь цөөнхийн бүлгийг дороо хавчиганахаас цаашгүй болгож орхих нь бий. Ардчилсан намыг өнгөрсөн УИХ-ын ээлжит  сонгуульд тэр л авч гарч, төрийн эрх барих  цулбуурыг намдаа атгуулсан.  Намынхаа гал тогоонд эзэн сууж байх үедээ ч мань хүн Ардчилсан намын  их нүүдэл хааш чиглэвэл тогтвортойгоор намар, өвлийн гурван сарыг зовлон үгүй туулахыг тооцоолж, шийдэл нь ямар байвал зохистойг бүрэн утгаар нь   хэрэгжүүлж чадсан генсек. 

Ардчилсан нам түүнийг Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажилласан он жилүүдэд улс төрийн түүхэн шийдвэрүүдээ гаргаж, тэр бүхэн нь  амжилтад хүрсэн байдаг.  МҮДН-ын угшилтай хэмээгддэг ч  сүүлийн найман жилийн турш фракциудын тэнцвэртэй байдлыг ямагт хадгалж ирсэн гавьяатай.  Д.Эрдэнэбат гэх энэ эрхмийн талаар шулуухан хэлэхэд, тэрбээр улс төрийн бүхий л албан тушаалын хэм хэмжээ ямар байхыг  өөрийнхөөрөө тогтоожээ. Улсын стандарт, хэмжил зүйн товчоо шиг ажиллаж. Намын ерөнхий нарийн бичгийн даргын хувьд ч тэр, Аж үйлдвэрийн сайдын тухайд ч ялгаагүй.  Түүнийг гүйцэж сэтгэх,  учрыг нь олж хужрыг нь тунгаах генсек АН-ын түүхэнд одоогоор алга байна.  

Энэ мэтчилэн  нутгийнхаа түшээг магтах шалтгаан надад олон буй.   Хэн нэгнийг буланд шахан  фракцилсан тухай дуулаагүй. Тийм жудаггүй үйлдлийг   хийх  ч хүн биш.  Миний мэдэхийн, Д. Эрдэнэбатыг УИХ-ын  олонхийн бүлгийн даргаар ажилласан хоёр жилд  Ерөнхий сайд нь огцролгүй, Засгийн газар нь солигдоогүй юмдаг.  Ямар ч тохиолдолд тогоо тогоондоо эзэн байхыг  намынхаа, журмынхаа нөхдөд сануулж байхыг нь нэг бус удаа сонсч байлаа. Авлига, албан тушаалын наймаанаас хол явсаар ирсэн, хол ч явах биз. Монголын төр  түүний эл чанарыг  үнэлэн  Аж үйлдвэрийн сайдаар томилсон биз ээ. Аж үйлдвэрийн салбар гэдэг чухамдаа айл өрхөөр бол амьжиргааных нь эх үүсвэр  юм. 

Энэ салбарын  ажил үйлс өөдрөг байхын хэрээр Монгол Улсын эдийн засаг тогтвортой байж, иргэдийнх нь  зоо нуруу тэнэгэр байх учиртай билээ. Д.Эрдэнэбат сайдын тухайд  боловсрол, эрүүл мэнд, байгаль орчин, хөдөө аж ахуй шиг бодлого чиглэл нь тодорхой , үйл ажиллагаа нь цэгцэрч   тогтсон  яам хүлээж аваагүй. Шинэ цагийн Монгол Улсын хөгжлийн бааз суурь нь аж үйлдвэрийн салбар  байна гэж АН  тодорхойлоод зогсохгүй  үүнийг аль нэг яам  бөөрөндөө наасан байдлаар  авч явах бус биеийг нь  даалгах ёстой гэсэн байр сууриас  Аж үйлдвэрийн яам байгуулах шийдвэрийг  Засгийн газар гаргаж, УИХ дэмжиж баталснаар  асуудал шийдэгдсэн ч  цаасан дээр “байгуулсугай” гэх өгүүлбэрээс  цаашгүй  салбарын хувь заяаг хэнд атгуулах вэ гэдэг  чухамдаа яам байгуулахаас илүү төвөг учруулсан гэнэ билээ.   

Тэгтэл УИХ-ын гишүүн Р.Амаржаргал “Ерөнхий сайдад өгч чадах миний зөвлөгөөгөөр бол...” гэж байгаад Д.Эрдэнэбатын нэрийг санал болгосон  байдаг юм.  Харин эдүгээ  энэ хүний хичээл зүтгэлээр Монгол Улс байгалийн баялгаа хэрхэн  боловсруулах арга замыг  тодорхойлсны дээр хүнд, хөнгөн үйлдвэрийн салбар  төрийн нэгдсэн бодлоготой болсон, хууль эрх зүйн орчныг нь  бүрдүүлсэн гээд   60 жилийн түүхтэй яам лугаа  болжээ, жил зургаан сарын хугацаанд. Түүнчлэн  дэлхийн хэмжээний боловсруулах  үйлдвэрүүдийн  зураг төсөл  ч бэлэн,  хаана хаана байгуулагдах нь ч тодорхой болсон байх жишээтэй.  

Ингэж л тэрбээр дэлхийн хөгжлөөс хоцрогдоод байсан аж үйлдвэрийн салбарыг зөв бодлого, зөв менежментийн  хүчээр бусдын гаргасан жимээр өгсөх бус  амдан хөгжихийн эхлэлийг тавьж, Монгол Улсыг импортолдог бус үйлдвэрлэдэг орон болгохын төлөө цаг наргүй ажиллаж явна. Ардчилсан намын лидерүүдийн нэг хэмээн түмэнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн  тэрбээр төрөлх нутаг усныхаа хөгжил дэвшлийн түүчээ нь болохоор УИХ-ын ээлжит сонгуульд  нэр дэвшиж байна.  Тиймээс нутгийн түмэн минь,  гараа дэлгээд тосоод ав.  Дашрамд хэлэхэд, Д. Эрдэнэбат бусад шиг  ам гардаггүй зантай. Тийм юм хийнэ, ингэж хөгжүүлнэ хэмээн  ярихгүй ч байж мэднэ.  Тэгсэн мөртөө  дотоод сэтгэлдээ  нутаг усныхаа хөгжил цэцэглэлтэд өөрийн хувь нэмрийг ямар байдлаар оруулах ёстойг, төрийн бодлогод алийг нь тусгавал илүү үр дүнд хүрэхийг нь хэдийнэ  дотор хүнтэйгээ  хэлэлцэж, заримынх нь гаргалгааг олчихсон явж байдаг юм. 

Аж үйлдвэрийн сайдаар томилогдсон даруйд  концессийн гэрээгээр  олон олон төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж байгаагаас магадгүй  зарим нь танай суманд  хэрэгжээд эхэлсэн ч байж мэднэ. Ямартай  ч хамгийн түрүүнд Мандал сумыг төв замтай холбох 15.5 км замын  асуудлыг шийдсэн нь эдүгээ ашиглалтад орж, миний нутгийнхан хар замаар сүнгэнэцгээх болсон. Мөн Хүдэр-Ерөө чиглэлийн 104.5, Түшиг-Цагааннуур чиглэлд 145 км автозам тавиулсан бол Төмөртэй- Хандгайт чиглэлийн 32.5 км төмөр замыг барьж ашиглалтад оруулжээ.  

Үүнээс гадна 1000 тоннын багтаамж бүхий зоорь Мандал суманд баригдаж байгаа юм билээ. Ирэх намар гэхэд шинэ ургацын төмс, хүнсний ногоог хүлээж авах биз. Үүнээс гадна ТОСК-ийн үйл ажиллагааны хүрээнд 124 айлын орон сууц ашиглалтад оруулж. Сэлэнгийн бусад суманд шинэ шинэ орон  сууц бүхий хотхон, хорооллууд   эхнээсээ ашиглалтад орсон харагдсан.  Орхон, Орхон туул суманд цөм сүргийн бүтцийг сэргээх бодлого барин,шаардагдах төсвийг  улсын төсөвт суулгасныг нь би хувьдаа санаж байна.  Нөгөөтэйгүүр, сүүлийн жилүүдэд сэлэнгэчүүдийн гэлтгүй газар тариалангийн бүс нутгуудад  тариаланч, малчин хоёрын тариалангийн талбай, малын бэлчээрээ булаалдан ил далд тэмцэлдэн   асуудал үүсгээд байгаа  газрыг  шийдэх арга замыг тэр хуульчилж өгөхөөр хуулийн төсөл боловсруулах бодолтой байгааг нь энд онцлоход таатай байна. 

Энэ бүхнийг гүйцэлдүүлэхдээ Д.Эрдэнэбат хэзээ ч урьдчилан зарлаж, сүр үзүүлээгүй. Засгийн газар, УИХ-д ард түмний төлөөлөл болон сууж буйн хувьд  хийх ёстой ажил хэмээн  үзэх нь бий.  Эдүгээ Сэлэнгэ аймаг өрхийн болоод  жижиг,  дунд үйлдвэрлэлээрээ тэргүүлэх болсны  цаад талд ч энэ эрхэм ажиллаж  байдаг юм.  Иймээс та түүнийг нутагтаа  очиход нь  юу хийх төсөөллөө  цаасан дээр буулгачихаад хүлээж байгаарай. Тэр таныг дэмжээд зогсохгүй, бүр цоо шинэ  санааг ч хэлээд өгөх байх. Та хоёрт  амжилт хүсье.